Τα χρηματιστήρια δεν ακούνε την πραγματική οικονομία. Μετά την μεγάλη πτώση τους στην αρχή της πανδημίας προσεγγίζουν ξανά τα ιστορικά υψηλά τους. Οι δείκτες δεν υπακούουν στην ύφεση, με διψήφια ποσοστά του ΑΕΠ, που ανακοινώθηκε σε πολλές χώρες. Τι συμβαίνει και τρέχουν τόσ γρήγορα οι αγορές; Πως είναι δυνατόν να επενδύεται χρήμα σε μελλοντικά κέρδη όταν το μέλλον είναι άγνωστο λόγω κορονοιού; Θα κάνουμε μια απόπειρα να εξηγήσουμε το φαινόμενο ακουμπώντας μια πτυχή του θέματος λεπτή: οι ταχύτητες των συναλλαγών και η υπερκινητικότητα του ψηφιακού κεφαλαίου.
* Του Ηλία Καραβόλια
”Φανταστείτε οτι βρίσκεστε σε ένα δωμάτιο. Υπάρχει μια αράχνη στο πάτωμα και μια μύγα στο ταβάνι. Έχετε τις συντεταγμένες τους. Υπολογίστε την μικρότερη δυνατή απόσταση που πρέπει να διανύσει η αράχνη για να φτάσει την μύγα”. Αν αναρωτιέστε τι πρόβλημα είναι αυτό σας πληροφορώ ότι είναι ερώτηση σε συνέντευξη υποψήφιου Ρώσου προγραμματιστή (μηχανικού υπολογιστών για την ακρίβεια) στην Goldman Sachs, στην αμερικανική γνωστή επενδυτική τράπεζα.
Αυτό μας πληροφορεί ότι συνέβη στην πραγματικότητα, πριν λίγα χρόνια, ο συγγραφέας Μ.Lewis (The Liar’s poker, Moneyball,The Big Short) στο τελευταίο του σπουδαίο σύγγραμμα που καλείται Flashboys (εκδόσεις Κέδρος) όπου με πολύ περιγραφικό τρόπο μας μεταφέρει σε έναν άλλο κόσμο απο αυτόν που ξέραμε για τις αγορές και τα χρηματιστήρια, όπως δεν τον βλέπουμε εμείς με το ”γυμνό” μας μάτι.
Δανείζομαι έννοιες απο το βιβλίο για να σας περιγράψω την νέα σημειωτική πραγματικότητα την οποία αγνοούμε για τα χρηματιστήρια στις ΗΠΑ. Και λέω χρηματιστήρια διότι ο αριθμός τους έχει αυξηθεί στην αμερικανική επικράτεια: 13 στον αριθμό-μεταξύ Ν.Υόρκης και Σικάγο τα περισσότερα. Το βιβλίο μας ξεναγεί, μέσω πραγματικών προσώπων που διηγούνται τις ιστορίες τους, στον κόσμο των συναλλαγών υψηλής συχνότητας: στο ασταμάτητο trading που διεξάγεται σε μικροδευτερόλεπτα, σε χρονικές περιόδους σχεδόν στο 1/100 της διάρκειας που απαιτείται για να ανοιγοκλείσουμε τα βλέφαρα μας.
Απίστευτες ταχύτητες, ασύλληπτες για τον ανθρώπινο νου, μεταφέρουν εντολές αγοράς και πώλησης μετοχών απ όλα τα μέρη των ΗΠΑ (και όχι μόνο φυσικά), τόσο στα 13 δημόσια χρηματιστήρια (NYSE, BATS,Chicago,κ.α) όσο και στα…ιδιωτικά! Ναι, καλά ακούσατε: λειτουργούν ανεξάρτητες δεξαμενές εκκαθάρισης εντολών, πλατφόρμες δηλαδή, ιδιοκτησίας των μεγάλων επενδυτικών τραπεζών (πχ. η Crossfinder της Credit Suisse, η Sigma X της Goldman Sachs, κ.α) γνωστές ως dark pools.
Δημοσιοποιούν μεν τις συναλλαγές χωρίς όμως να υπόκεινται σε προκαθαροσμένους ρυθμιστικούς κανόνες. Τόσο στις ιδιωτικές αυτές πλατφόρμες όσο και στα δημόσια χρηματιστήρια, η ταχύτητα μετράει. Και η ταχύτητα εξαρτάται απο την απόσταση μεταξύ του γραφείου που δίνει εντολές και του server που συγκεντρώνει αυτές τις εντολές και κάνει την εκκαθάριση. Μια κούρσα ταχύτητας σε εξοπλισμό ειδικών οπτικών ινών, με projects εκατομμυρίων που αφορούν το πέρασμα καλωδίων μέσα στο έδαφος μεγαλουπόλεων και οροσειρών, διεξάγεται εδώ και χρόνια στις ΗΠΑ.
Στόχος; Η εντολή για αγορά/πώληση μετοχών να φθάσει γρηγορότερα στον τόπο ”εκτέλεσης”. Πλέον κοστίζουν χρυσάφι οι εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες εγγύτητας στους τόπους συναλλαγών. Η δε αλυσίδα διαμεσολάβησης άλλαξε αφού είναι άλλος ο agent (παίχτης) που αποφασίζει να δώσει μια εντολή (πχ ενα συνταξιοδοτικό ταμείο), άλλος αυτός που την μεταφέρει και άλλος αυτός που την εκτελεί στις αγορές.
Το παιχνίδι είναι τεράστιο. Οι νέοι ”χρηματιστές”, οι διαπραγματευτές υψηλής συχνότητας, είναι πλέον εταιρείες μή σχετικές με τα θεμελιώδη μεγέθη, την τεχνική ανάλυση και όλα τα υπόλοιπα που ξέραμε για τις μετοχές. Hi- tech εταιρείες προλαβαίνουν τις εντολές (front running) και ειδοποιούν τους καλούς πελάτες. Όλα αυτά σε εκατομμυριοστά κλάσματα του δευτερολέπτου. Ασύλληπτη κατάσταση, με servers, γραμμές,”δρομολογητές”: μια κούρσα (δισεκατομμυρίων δολαρίων) εξοπλισμού σε σύγχρονο υλικό καλωδίωσης και μεταφοράς δεδομένων, παρόμοιας τρέλας με τον εξοπλισμό των πυρηνικών όπλων.
Η νέα χωρο-χρονική εγγύτητα του χρήματος βασίζεται στις μειωμένες αποστάσεις απο τα χρηματιστήρια, στους ψηφιακούς επιταχυντές των εντολών, ώστε η αύξηση της ταχύτητας να προκαλέσει αυξημένους τζίρους συναλλαγών, άρα αυξημένες προμήθειες και κέρδη για το διαμεσολαβητικό κύκλωμα: επενδυτικές τράπεζες, αμοιβαία κεφάλαια, χρηματιστηριακές εταιρείες, ηλεκτρονικοί διαπραγματευτές.
Πρόκειται για την τέλεια υποταγή του χρόνου στο χρήμα.Ο υπεραυτοματισμός, η ρομποτοποίηση (αλγόριθμοι προκαθορισμένων συναλλαγών), γεννούν φυσικά και στρεβλώσεις λόγω φυσικά της ασύμμετρης πληροφόρησης. Ταυτόχρονα παγιώνεται μια συστημική αδικία για τους μικρούς παίχτες και φυσικά η ελίτ του χρήματος βολεύεται απο την ηθική της νάρκωση. Πλέον δεν υπάρχει ούτε καν η αγορά, ως δημόσιο αγαθό: υπάρχουν οι πολλές ιδιωτικές αγορές, πέρα και πάνω απο ρυθμιστικές διατάξεις, εποπτεία και συντονισμό.
Το χρήμα λοιπόν έγινε δρομέας υψηλών ταχυτήτων. Νέοι κόμβοι στην διακίνηση του μέσα στα τερματικά δίκτυα, μοιάζουν να δικαιώνουν στοχαστές όπως ο Deleuze και ο Guattari, που μιλούσαν πρό λίγων δεκαετιών για ριζώματα και βρόγχους στον σημειοκαπιταλισμό. Ένας άλλος διανοητής,ο Bautrilliard, μας μιλούσε για την υπερπραγματικότητα του κεφαλαίου, για την έκσταση της επικοινωνίας στην οικονομία, για την ”αδύνατη” συναλλαγή.
Το σκηνικό στα χρηματιστήρια των ΗΠΑ, αλλά και διεθνώς πλέον, είναι καλοσκηνοθετημένο. Το χρήμα που δεν ρέει σε εμπόριο και παραγωγή, ρέει στα δίκτυα, στις οθόνες, αποθηκεύεται στους servers, στα logistics των εντολών προσφοράς και ζήτησης μετοχικών αλλά και άλλων αξιών(ομόλογα, εμπορεύματα, νομίσματα). Με κύριο όπλο την μόχλευση (αέρας) και τον εικονικό πολλαπλασιασμό, το χρήμα διακινείται σε απίστευτες ταχύτητες έξω απο τον πραγματικό οικονομικό κόσμο, έξω απο το σύμπαν της αληθινής οικονομίας. Τα νούμερα ζαλίζουν.
Εκατοντάδες δις δολάρια (μόνο 200 δις ημερησίως κάνει τζίρο η Wall Street) κατακλύζουν τις ψηφιακές αγορές και λείπουν απο την πραγματική οικονομία. Γι αυτό λείπουν και θέσεις εργασίας, γι αυτό εξαφανίζεται το ρευστό απο την ζωή μας, γι αυτό μεγαλώνουν οι ανισότητες .
ΥΓ. Το έγραψε πρόσφατα στους Financial Times o R. Armstrong:η άνοδος των αγορών και οι ανισότητες έχουν τις ίδιες ρίζες ( https://www.euro2day.gr/ftcom/ftcomgr/article-ft-gr/2027245/h-anodos-ton-agoron-kai-h-ayxhsh-ths-anisothtas-eh.html
* Ο Ηλίας Καραβόλιας είναι κάτοχος Master of Arts απο το European Institute of Practical Philosophy and Philosophical Anthropology και είναι Certified στην Οικονομική Ψυχολογία απο το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
