Η πανδημία του κορωνοϊού έχει οδηγήσει σε βαθιά κρίση την παγκόσμια τουριστική βιομηχανία. Οι περιορισμοί σε μετακινήσεις και ταξίδια, σε συνδυασμό με την αύξηση των κρουσμάτων κόστισαν στον παγκόσμιο τουριστικό κλάδο 460 δισ. δολάρια σε χαμένα έσοδα κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους, όπως δείχνουν τα τελευταία στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού(WTO). Οι διεθνείς τουριστικές αφίξεις ήταν μειωμένες 65% -ή κατά 440 εκατομμύρια- στο διάστημα Ιανουαρίου-Ιουνίου, με τη μεγαλύτερη πτώση να καταγράφεται στην Ασία. «Τα χαμένα έσοδα του εξαμήνου ήταν πενταπλάσια σε σύγκριση με τις τουριστικές απώλειες στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-2009, αναφέρει ο WTO στην έκθεσή του.
Οι φορείς του κλάδου, αλλά και οι κυβερνήσεις έχουν στραμμένο το βλέμμα στην επόμενη ημέρα και την επιστροφή σε επίπεδα προ κορωνοϊού. Η επανεκκίνηση του τουρισμού και η ανάκαμψή του με τρόπο ασφαλή, ελκυστικό για τους τουρίστες και οικονομικά βιώσιμο προϋποθέτει συντονισμό σε πολλαπλά επίπεδα, επισημαίνεται σε σχετική έκθεση της McKinsey.
Σύμφωνα με τη McKinsey, ο ρόλος του δημοσίου τομέα αναμένεται να αποδειχθεί κομβικός στην εποπτεία της όλης διαδικασίας, δεδομένης της σημαντικής συμβολής των φορέων υγείας. Την ώρα που ανοίγουν και πάλι τα σύνορα και τα μηνύματα ανάκαμψης της τουριστικής κίνησης είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρα σε ορισμένες περιοχές, οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να αδράξουν την ευκαιρία επαναξιολόγησης του ρόλου τους στον τουριστικό κλάδο, τόσο με το να συμβάλουν στην ανάκαμψή του όσο και στην ενίσχυσή του μακροπρόθεσμα, αναφέρει η έκθεση.
Η εικόνα κατακερματισμού, ειδικά στην Ευρώπη, όπου ο τουρισμός αποτελεί σημαντικό πυλώνα για τις οικονομίες πολλών χωρών, ειδικά του ευρωπαϊκού Νότου, εγείρει εμπόδια στην ανάκαμψη του κλάδου, εξηγεί ο Εντουάρντο Σανταντέρ, εκτελεστικός διευθυντής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ταξιδίων(European Travel Commission). «Παρότι μπορούμε να προσδοκούμε μερική ανάκαμψη το 2021, θα χρειασθεί να μεσολαβήσει τουλάχιστον μία διετία για επιστροφή της παγκόσμιας τουριστικής βιομηχανίας στα επίπεδα του 2019, δεδομένου ότι πλέον ο υγειονομικός παράγοντας είναι συνυφασμένος με τον οικονομικό αντίκτυπο του κορωνοϊού», προσθέτει ο κ. Σανταντέρ.
Η σημασία του τουρισμού για την παγκόσμια οικονομία
Η επανεκκίνηση του τουρισμού αποτελεί μεγάλο στοίχημα, ειδικά για οικονομίες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα τουριστικά έσοδα. Για το σύνολο του 2020, προβλέπεται «βουτιά» στις διεθνείς τουριστικές αφίξεις κατά 60% με 80%, με επιστροφή των τουριστικών δαπανών στα επίπεδα προ Covid-19 το 2024, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο έως και 120 εκατ. θέσεις εργασίας.
Η συμβολή του τουρισμού ανερχόταν στο 10% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2019 –ποσοστό που ισοδυναμεί με σχεδόν εννέα τρισ. δολάρια. Το μέγεθος του παγκόσμιου τουριστικού κλάδου είναι σχεδόν τριπλάσιο του αγροτικού. Παρ’ όλα αυτά, η αλυσίδα αξίας του τουρισμού –προμηθευτές και μεσάζοντες- ήταν ανέκαθεν κατακερματισμένη, με περιορισμένο συντονισμό μεταξύ των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που αντιπροσωπεύουν μεγάλο ποσοστό του κλάδου. Ταυτόχρονα, ο ρόλος των κυβερνήσεων στην τουριστική βιομηχανία είναι συνήθως περιορισμένος.
Ο τουρισμός αποτελεί βασικό μοχλό ανάπτυξης για τις οικονομίες πολλών χωρών και πηγή εισοδήματος για εκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο. Η αξία του έχει υπετριπλασιασθεί μέσα στην τελευταία 20ετία, από 490 δισ. δολάρια στο 1,6 τρισ. δολάρια. Αποτελεί τον τρίτο εξαγωγικό κλάδο παγκοσμίως, μετά τα καύσιμα και χημικά, με τη δραματική απώλεια εσόδων να θέτει σε κίνδυνο περισσότερες από 100 εκατ. άμεσες θέσεις εργασίας, όπως προκύπτει από στοιχεία της UNCTAD. Δεδομένου ότι το 2019 ο τουρισμός αντιπροσώπευε το 7% των εμπορικών συναλλαγών παγκοσμίως, τα εξαγωγικά έσοδα από τον τουρισμό –που στηρίζει μία στις δέκα θέσεις εργασίας παγκοσμίως- αναμένεται να μειωθούν μεταξύ 910 και 1,2 τρισ. δολάρια φέτος.
Με την πανδημική κρίση να επιφέρει βαρύ πλήγμα σε μετακινήσεις, ταξίδια, εστίαση και καταλύματα, η UNCDAD προβλέπει για απώλειες έως και 2,2 τρισ. δολαρίων ή 2,8% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Σε ένα πιο απαισιόδοξο σενάριο 12μηνης κρίσης στον διεθνή τουρισμό, οι απώλειες θα μπορούσαν να φθάσουν έως και τα 3,3 τρισ. δολάρια ή 4,2% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Δεδομένου ότι οι πανδημίες συνοδεύονται από μόνιμες αλλαγές στον τρόπο συμπεριφοράς των καταναλωτών, αλλά και νέα δεδομένα στην καθημερινή ζωή, η επόμενη ημέρα για τον τουρισμό και η επιστροφή σε πορεία ανάκαμψης προϋποθέτει σαφή σχεδιασμό και συνεργασία ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, ειδικά όσον αφορά τα υγειονομικά πρωτόκολλα σε τομείς όπως μετακινήσεις και διαμονή σε καταλύματα.
Η αναβίωση του τουρισμού θα πρέπει να βασισθεί σε πέντε σημεία, σύμφωνα με την UNCTAD:
- Μέτρα που να μετριάζουν τον κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο όσων πλήττονται από την τουριστική κρίση.
- Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και ανθεκτικότητας με δράσεις όπως η προώθηση του εγχώριου τουρισμού.
- Προώθηση της καινοτομίας και ψηφιακής αναμόρφωσης του τουρισμού, με επενδύσεις σε ψηφιακές δεξιότητες, ειδικά για εργαζομένους που έχασαν τη δουλειά τους ή για όσους αναζητούν δουλειά.
- Συντονισμός και συνεργασίες για την επανεκκίνηση της τουριστικής δραστηριότητας με κατεύθυνση προς την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης. Προώθηση της βιωσιμότητας και της πράσινης ανάπτυξης και στον τουριστικό κλάδο με «πράσινες» επενδύσεις.
- Συνεργασία για τη χαλάρωση και άρση των ταξιδιωτικών περιορισμών, με υπεύθυνο και συντονισμένο τρόπο.
Πηγές: ΜcKinsey, UNCTAD, World Tourism Organization
