Ειδικότερα, όπως αναφέρει ο ΣΕΒ, οι πολιτικές του παρελθόντος είχαν ως αποτέλεσμα το διαποτισμό των χωρικών πολιτικών και κατ’ επέκταση των Πολεοδομικών Σχεδίων και ρυθμίσεων, με αντιαναπτυξιακές διατάξεις αναφορικά με τον ρόλο και τη θέση της μεταποίησης στο παραγωγικό οικοσύστημα. Η αναθεώρηση του μοντέλου αυτού ήταν επιβεβλημένη, καθώς η οικονομική κρίση αλλά και οι συνέπειες της πανδημίας κατέδειξαν την κρισιμότητα των παραγωγικών δραστηριοτήτων -και ιδίως των μεταποιητικών- για ένα ανθεκτικό και ισορροπημένο οικονομικό σύστημα.
Οι αλλαγές που πρόσφατα έγιναν από την Πολιτεία με τον ν.4759/2020 για τον “Εκσυγχρονισμό της χωροταξικής και πολεοδομικής νομοθεσίας” είχαν τρεις κεντρικούς στόχους: α) να αντιμετωπιστεί η αδυναμία αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας και η απουσία ειδικού πλαισίου διενέργειας μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων, με σύγχρονους όρους και ασφάλεια δικαίου, β) τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου, μέσα από ένα νέο Σύστημα Σχεδιασμού και γ) την υλοποίηση των προβλεπόμενων από το θεσμικό πλαίσιο πολεοδομικών σχεδίων για την ολοκλήρωση του σχεδιασμού και την επίτευξη βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης.
Η επιτυχημένη έκβαση του επικείμενου Προγράμματος Πολεοδομικού Σχεδιασμού, που αναμένεται να χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, βρίσκεται μαζί με άλλες δράσεις στον πυρήνα του αναπτυξιακού προγραμματισμού της χώρας, για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας.
Στο πλαίσιο αυτό, ο ΣΕΒ προσδιορίζει και προτείνει 20 παρεμβάσεις σε 4 άξονες, σχετικά με τα επόμενα αναγκαία βήματα για την ολοκληρωμένη εφαρμογή του πρόσφατου χωροταξικού νόμου, και τις αναγκαίες προσαρμογές για την υλοποίηση της βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης.
Μεταξύ άλλων, οι επερχόμενες αλλαγές στο χωροταξικό σχεδιασμό επιβάλλουν την άμεση εισαγωγή ενός συντονισμένου και συνεχούς μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης, δηλαδή ένα εξειδικευμένο Παρατηρητήριο Χωρικού Σχεδιασμού, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα αναπαράγουν τα διαχρονικά προβλήματα του ρυθμιστικού πλαισίου.
Το παρόν συντάχθηκε από τον Τομέα Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος και Ρυθμιστικών Πολιτικών του ΣΕΒ, αξιοποιώντας στοιχεία που παράχθηκαν στο πλαίσιο του έργου “Μηχανισμός παρακολούθησης των αλλαγών και υποστήριξης των δράσεων ανάπτυξης και προσαρμοστικότητας της βιομηχανίας”, το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) μέσω του ΕΠ “Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία”.
Ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός είναι ένας κεντρικός πυλώνας του επιχειρηματικού περιβάλλοντος άρρηκτα συνδεδεμένος με τη διευκόλυνση, προώθηση και προσέλκυση -με όρους ασφάλειας δικαίου- των παραγωγικών επενδύσεων, επισημαίνει ο ΣΕΒ.
Οι τέσσερις άξονες παρεμβάσεων
Το Σύστημα Χωρικού Σχεδιασμού, μέσω του οποίου καθορίζονται και ιεραρχούνται τα χωροταξικά πλαίσια και τα πολεοδομικά σχέδια και οι μεταξύ τους σχέσεις, μετά από μία οκταετή “περιπέτεια” φαίνεται ότι ισορροπεί σε ένα σύγχρονο και ολοκληρωμένο πλαίσιο. Ο ν.4759/2020 για τον “Εκσυγχρονισμό της χωροταξικής και πολεοδομικής νομοθεσίας” επιχειρεί αφενός να εξαλείψει σημαντικές ασάφειες και ελλείψεις αναφορικά με το πώς κατανέμονται οι αρμοδιότητες και οι συνέργειες στα διάφορα επίπεδα σχεδιασμού, και αφετέρου, να θέσει τις βάσεις για ένα πρωτόγνωρο εγχείρημα στον ελληνικό χώρο: την κάλυψη του 75%-80% της ελληνικής επικράτειας με σχέδια χρήσεων γης έως το 2025-26, τη στιγμή που από το 1983 έως σήμερα έχει καλυφθεί μόνο το 20%.
Πού βρισκόμαστε όμως σήμερα και ποιες είναι οι αναγκαίες παρεμβάσεις που θα επιτρέψουν τόσο την έγκαιρη υλοποίηση του σχεδιασμού όσο και την ευθυγράμμισή του με τις σύγχρονες ανάγκες των μεταποιητικών και παραγωγικών δραστηριοτήτων; Ο ΣΕΒ και η Επιτροπή Χωροταξίας και Δικτύων, αναγνωρίζοντας το σημαντικό ρόλο των πρόσφατων μεταρρυθμίσεων στο πεδίο της χωρικής πολιτικής για τον επενδυτικό προγραμματισμό, έχουν εντοπίσει 20 προτάσεις σε 4 άξονες, προκειμένου η χώρα να μπορέσει να προχωρήσει στη σταδιακή εξάλειψη των παραγόντων που καθυστερούν ή/και ματαιώνουν σημαντικές παραγωγικές επενδύσεις:
1ος Άξονας: Επιτάχυνση και έγκαιρη υλοποίηση των εν εξελίξει σχεδιασμών που αφορούν σημαντικούς παραγωγικούς τομείς της χώρας (Αναθεωρήσεις Ειδικών Χωροταξικών Πλαισίων-ΕΧΠ Βιομηχανίας και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και ολοκλήρωση νέου ΕΧΠ Ορυκτών Πρώτων Υλών).
2ος Άξονας: Επίλυση χρόνιων ζητημάτων που απορρέουν από αναχρονιστικές και αντιφατικές χωρικές ρυθμίσεις και διατάξεις για τις παραγωγικές δραστηριότητες (Ειδικά και Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια σε περιοχές με Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου ή άλλες ξεπερασμένες ειδικές πολεοδομικές διατάξεις, καθώς και σε χωρικές ενότητες με αναπτυξιακές πιέσεις και συγκριτικά επενδυτικά πλεονεκτήματα).
3ος Άξονας: Βελτίωση της χωροταξικής και πολεοδομικής νομοθεσίας για την ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου των παραγωγικών και μεταποιητικών δραστηριοτήτων (μεταξύ άλλων κωδικοποίηση της νομοθεσίας, νέο πδ χρήσεων γης και αντιστοίχιση χρήσεων γης με Κωδικούς Αριθμούς Δραστηριότητας και αναθεώρηση ν. 3982/2011 για τα Επιχειρηματικά Πάρκα).
4ος Άξονας: Παρεμβάσεις σε επιμέρους πεδία με σημαντικές αναπτυξιακές προοπτικές για την εθνική οικονομία και την προσέλκυση νέων επενδύσεων (νέα Εθνική Χωρική Στρατηγική για ένα νέο παραγωγικό υπόδειγμα, με έμφαση στη μεταποίηση, Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός, θέσπιση αστικής στρατηγικής για την αναβάθμιση των πόλεων, σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο χωροθέτησης βιομηχανικών λιμένων και αξιοποίησης γεωργικών γαιών).