Η κρίση που προκάλεσε η πανδημία έχει αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο και αποτελεί αφύπνιση για τη μεταρρύθμιση του καπιταλιστικού συστήματος. Οι μέτοχοι πιέζουν τις επιχειρήσεις να αναλάβουν περισσότερες ευθύνες, καθώς οι ανησυχίες γύρω από την ανισότητα, την κλιματική αλλαγή και τον λαϊκισμό αυξάνονται. Την ίδια στιγμή, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο προχωρούν σε τεράστια πακέτα στήριξης των οικονομιών τους. Μπορούν οι εταιρείες να κάνουν τις τεράστιες αλλαγές που απαιτούνται στα επιχειρηματικά τους μοντέλα, για να ανταποκριθούν αποτελεσματικά σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο ή θα απαιτηθεί κυβερνητική δράση; Είναι το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα ξεπερασμένο και χρειάζεται αναθεώρηση;
Αυτά τα ερωτήματα τέθηκαν στο επίκεντρο πάνελ του Athens Democracy Forum στο οποίο συμμετείχαν η Μπεάτα Γιαβόρτσικ, επικεφαλής οικονομολόγος της Ευρωπαϊκής Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, ο Ερικ Λι, venture capitalist, o Φρέντερικ Πιερούτσι, συγγραφέας και πρώην υψηλόβαθμο στέλεχος στην Alstom και συνιδρυτής της Ikarian, και η Βάλερι Κέλερ, συνιδρύτρια και CEO της Imagine.
Μεγαλύτερο κράτος
Οπως σημείωσε η κ. Γιαβόρτσικ, η πανδημία θα αφήσει την παγκόσμια οικονομία με πολύ μεγαλύτερη δημόσια στήριξη για την κρατική ιδιοκτησία (state ownership) στην οικονομία, μία τάση η οποία αυξάνεται σταδιακά τις τελευταίες δεκαετίες και αντανακλά τη δυσαρέσκεια για την αυξανόμενη ανισότητα και για τη μετατόπιση του κινδύνου από τις επιχειρήσεις στους εργαζομένους που είναι λιγότερο ικανοί να τους αντιμετωπίσουν.
Αυτό που μας έχουν διδάξει οι πανδημίες ή οι περίοδοι ύφεσης της οικονομίας του παρελθόντος είναι πως ο κόσμος που μεγάλωσε σε αυτές τις περιόδους είναι περισσότερο υποστηρικτικός στη δημόσια ιδιοκτησία. Ετσι, αυτό που θα δούμε μετά την πανδημία είναι πως το κράτος θα γίνει περισσότερο μέρος της λύσης παρά μέρος του προβλήματος.
Από την πλευρά του, ο κ. Λι τόνισε πως η πανδημία θα έπρεπε να αλλάξει το καπιταλιστικό σύστημα, αλλά πιθανότατα δεν θα το κάνει. Το κεφάλαιο, ή τα «ειδικά συμφέροντα» που αντιπροσωπεύουν το κεφάλαιο, έχει κυριεύσει το πολιτικό σύστημα και χωρίς μια δραστική πολιτική μεταρρύθμιση δεν μπορούμε να αλλάξει ο καπιταλισμός προς το καλύτερο έτσι ώστε να λυθούν προβλήματα όπως η πανδημία. Η πανδημία έχει αποκαλύψει δυσλειτουργίες στη διακυβέρνηση σε πολλές καπιταλιστικές ή φιλελεύθερες κοινωνίες και βλέπουμε μια πλήρη υποχώρηση της ικανότητας των κυβερνήσεων και του κράτους στην επίλυση προβλημάτων για το σύνολο. Είναι λοιπόν ένα πολιτικό και όχι οικονομικό πρόβλημα, όπως τόνισε.
Ο οικονομικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας είναι η τέλεια καταιγίδα σε ό,τι αφορά το ζήτημα του καπιταλισμού, τόνισε ο κ. Πιερούτσι, και η πανδημία έχει μεγεθύνει αυτό το πρόβλημα. Για να λειτουργήσει ο καπιταλισμός, για να λειτουργήσει η Δημοκρατία, χρειάζονται κανόνες, εμπιστοσύνη στους κανόνες και ελπίδα ότι το αύριο θα είναι καλύτερο. «Δυστυχώς, οι κανόνες δεν τηρούνται πια και αυτό δεν θα αλλάξει μετά την πανδημία», σημείωσε.
Σύμφωνα με την κ. Κέλερ, ωστόσο, η πανδημία έχει ήδη αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον καπιταλισμό. «Είμαστε διασυνδεδεμένοι παγκοσμίως, έχουμε συνειδητοποιήσει ότι ανταποκρινόμαστε γρήγορα στις παγκόσμιες προκλήσεις όταν χρειαστεί. Ωστόσο, βλέπουμε επίσης ότι υπάρχει μια συγκέντρωση πολιτικής και οικονομικής δύναμης, και το ζήτημα είναι εάν αυτό το σύστημα λειτουργεί για όλους εμάς που είμαστε σε θέση εξουσίας», πρόσθεσε. Υπάρχει λοιπόν μια συνειδητοποίηση και επίγνωση ότι ο καπιταλισμός δεν λειτουργεί, όπως επισήμανε. Πολλοί ηγέτες του επιχειρηματικού κόσμου υποστηρίζουν ότι πρέπει να υπάρχει μεγαλύτερη κοινωνική υπευθυνότητα στο επιχειρείν. Οπότε οι CEOs πρέπει να δουλέψουν με τις κυβερνήσεις και τις ρυθμιστικές αρχές έτσι ώστε να αλλάξει ο τρόπος που γίνεται το επιχειρείν.
Πράσινη ανάπτυξη
Οπως πρόσθεσε από την πλευρά της η κ. Γιαβόρτσικ, η πανδημία έχει αλλάξει τον τρόπο που ζούμε, που καταναλώνουμε και πλέον χρειάζεται να αναδιαρθρώσουμε την οικονομία με το βλέμμα προς την πράσινη ανάπτυξη. Η κρίση αυτή αποτελεί, λοιπόν, ευκαιρία να κάνουμε κάτι για την κλιματική αλλαγή. Και για αυτό χρειάζεται μεγαλύτερη συνεργασία με τις ρυθμιστικές αρχές.