Οι ευρωπαϊκές τράπεζες δεν έχουν ακόμη απαλλαγεί από τον δυσβάστακτο όγκο των μη εξυπηρετούμενων δανείων, κληροδότημα της προηγούμενης κρίσης, και κινδυνεύουν από ένα νέο γιγαντιαίο κύμα κόκκινων δανείων, αναπόφευκτο συνεπακόλουθο της πανδημίας και της ύφεσης που τη συνόδευσε. Αναλυτές του κλάδου εκτιμούν πως το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπο με ένα σοκ μη εξυπηρετούμενων δανείων ύψους 300 δισεκατομμυρίων ευρώ μόνον μέσα στο επόμενο έτος.
Θα μπορούσε, όμως, να γονατίσει ή και να καταρρεύσει αν δεχθεί πλήγμα από ένα τσουνάμι κόκκινων δανείων. Κάτι τέτοιο θα συνέβαινε στην περίπτωση ενός νέου εκτεταμένου lockdown στην Ευρώπη που, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΕΚΤ, θα έχει ως αποτέλεσμα ένα κύμα κόκκινων δανείων ύψους άνω του 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων, ποσό αντίστοιχο των 850 δισεκατομμυρίων ευρώ. Οπως επισημαίνει το Bloomberg, στην περίπτωση αυτή θα επανέλθει στο προσκήνιο το πολιτικά ακανθώδες θέμα μιας νέας ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών με χρήματα των Ευρωπαίων φορολογουμένων.
Λύση
Σύμφωνα με τον Θόρστεν Μπεκ, καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου του Λονδίνου, «κάποιες τράπεζες θα πληγούν, καθώς δεν θα διαθέτουν επαρκή κεφάλαια». Ο ίδιος εκτιμά ότι στην περίπτωση αυτή ίσως «δεν θα επαρκεί μια λύση αποκλειστικά και μόνον από τον ιδιωτικό τομέα ώστε να βγούμε από την κρίση με έναν τραπεζικό κλάδο ενισχυμένο».
Προ ημερών ο Αντρέα Ενρια, επικεφαλής της εποπτικής τραπεζικής αρχής της ΕΚΤ, τόνισε πως «το σημαντικότερο αυτή τη στιγμή είναι η προετοιμασία και ο εντοπισμός των προβλημάτων». Πολύ προτού μεταδοθεί η πανδημία στην Ευρώπη, οι επενδυτές πρόδιδαν την ανησυχία τους για τον τεράστιο όγκο χρέους που συγκεντρώθηκε στη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας. Τότε η ΕΚΤ συμπίεσε το κόστος του δανεισμού σε σχεδόν μηδενικά επίπεδα και με τις μαζικές αγορές ομολόγων μετατράπηκε σε δανειστή ύστατης προσφυγής για τις αγορές ομολόγων.
Οπως τονίζει το Bloomberg, δεν είναι ακόμη σαφές ποιο είναι το μέγεθος της ζημίας που έχουν υποστεί οι τράπεζες από την πανδημία. Υπάρχουν, όμως, ήδη ενδείξεις σοβαρών προβλημάτων σε τραπεζικούς κολοσσούς, όπως η γαλλική BNP Paribas και η βρετανική πολυεθνική HSBC Holdings. Η ΒΝΡ Paribas έχει προειδοποιήσει για την έκταση της έκθεσής της σε χειμαζόμενους κλάδους, όπως εκείνοι των αεροπορικών εταιρειών και του τουρισμού. Παράλληλα η Commerzbank, που πούλησε ομόλογα για να ενισχύσει την κεφαλαιακή της επάρκεια, προεξοφλεί κύμα πτωχεύσεων.
Και όπως τονίζει η Μπετίνα Ορλόπ, γενική οικονομική διευθύντρια της γερμανικής τράπεζας, εξαντλούνται τα έκτακτα προγράμματα στήριξης και μαζί με αυτά και ο ευεργετικός αντίκτυπός τους, γι’ αυτό και «τώρα θα δούμε πόσο ανθεκτική και πόσο βιώσιμη είναι η ανάκαμψη της οικονομίας μας».
Αποθεματικά
Οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν, βέβαια, τη στήριξη της ΕΚΤ που τους επέτρεψε να αντλήσουν κεφάλαια από τα αποθεματικά τους και να αυξήσουν τον δανεισμό στον βαθμό που έχουν την εγγύηση των κυβερνήσεών τους. Παράλληλα, οι εποπτικές αρχές τους έδωσαν εντολή να μην καταβάλουν μερίσματα στους μετόχους μέχρι το τέλος του έτους προκειμένου να κρατήσουν όσο περισσότερα κεφάλαια μπορούν. Οσο παραμένουν σε ισχύ αυτά τα μέτρα, οι ευρωπαϊκές τράπεζες αντέχουν. Σύμφωνα, πάντως, με πλειάδα οικονομολόγων, είναι θέμα χρόνου να έρθουν αντιμέτωπες με σκληρές πραγματικότητες.
Η πανδημία ανάγκασε τους θεσμούς της Ευρωζώνης να σπάσουν το ταμπού του κοινού δανεισμού. Ισως τα δεινά του τραπεζικού τομέα τούς αναγκάσουν να επανεξετάσουν πολιτικά δύσπεπτες λύσεις. Από τον Απρίλιο εξετάζεται η ιδέα μιας ευρωπαϊκής κακής τράπεζας που θα αναλάβει τα τοξικά στοιχεία ενεργητικού. Θα ήταν σίγουρα κόκκινη γραμμή μια νέα ανακεφαλαιοποίηση των ευρωπαϊκών τραπεζών.
Πριν από μία δεκαετία οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δαπάνησαν εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ για να στηρίξουν τις προβληματικές τράπεζές τους. Υποσχέθηκαν, όμως, πως εφεξής θα αναλαμβάνουν οι επενδυτές το κόστος διάσωσης μιας τράπεζας. Εκτοτε επινόησαν κανόνες που αφήνουν ανοικτή την πόρτα σε νέες ενέσεις κεφαλαίου από το κράτος, κάτι που ήδη έχουν κάνει η Ιταλία και η Γερμανία. Προς το παρόν αναμένεται η νέα στρατηγική που θα προτείνει η Κομισιόν για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, την ανάπτυξη των δευτερογενών αγορών και τη μεταρρύθμιση του νομικού πλαισίου για τις πτωχεύσεις.