Το 2008 συνέβη μια από τις χειρότερες χρηματοπιστωτικές κρίσεις στην ιστορία – μια κρίση που είχε τεράστιες επιπτώσεις. Δεν μπορεί να τονιστεί αρκετά ότι αυτό που αντιμετωπίσαμε κατά τη διάρκεια αυτής της οικονομικής αναταραχής δεν ήταν μόνο μια διακοπή της πίστωσης, αλλά μια κρίση για την ίδια την ψυχή του καπιταλισμού.
Όπως μας προειδοποίησε ο Άγιος Bernard του Clairvaux, «Η κόλαση είναι γεμάτη καλές προθέσεις ή επιθυμίες». Αυτό δεν ήταν περισσότερο εμφανές από το να βλέπουμε την τρομακτική αφέλεια με την οποία οι λεγόμενοι ηγέτες αντιμετώπισαν την οικονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Κατά συνέπεια, πολλοί άνθρωποι υπέφεραν εξαιτίας των πράξεων της κυβέρνησης της Αμερικής και των ηγετών των επιχειρήσεων που προκάλεσαν και επέκτειναν αυτήν την οικονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Τα τελευταία χρόνια έχουν αναλυθεί εκτενώς οι μεταγενέστερες επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης του 2008. Αλλά αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν είναι ακριβώς τι συνέβη τότε για να το προκαλέσει.
Η αρχή
Το 1971, ο Πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον, χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου, έβγαλε το δολάριο των ΗΠΑ από το «χρυσό πρότυπο» (gold standard) και άλλαξε τους κανόνες του χρήματος – όχι μόνο για τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και για όλο τον κόσμο. Χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου, διέκοψε τη σχέση του δολαρίου ΗΠΑ με το χρυσό. Πήρε αυτή τη μονομερή απόφαση κατά τη διάρκεια μιας διήμερης συνάντησης που πραγματοποιήθηκε ήσυχα στο νησί Minot στο Maine, χωρίς να συμβουλευτεί το State Department ή το Διεθνές Νομισματικό σύστημα.
Ο Πρόεδρος Νίξον άλλαξε τους κανόνες επειδή οι ξένες χώρες που πληρώνονταν σε δολάρια ΗΠΑ έγιναν σκεπτικές όταν το Υπουργείο Οικονομικών των Η.Π.Α. άρχισε να εκτυπώνει όλο και περισσότερα χρήματα για να καλύψει τα χρέη. Και άρχισαν να ανταλλάσσουν τα δολάρια τους άμεσα με χρυσό, μειώνοντας σοβαρά το μεγαλύτερο μέρος των αποθεμάτων χρυσού των Η.Π.Α. Το θησαυροφυλάκιο άδειαζε επειδή η κυβέρνηση εισήγαγε περισσότερα από ό,τι εξήγαγε και εξαιτίας του δαπανηρού πολέμου του Βιετνάμ. Καθώς η οικονομία μεγάλωνε, εισήγαγε όλο και περισσότερο πετρέλαιο.
Αυτή η αλλαγή ήταν μία από μια σειρά αλλαγών που οδήγησαν στην τρέχουσα οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2007. Στην πραγματικότητα, η αλλαγή αυτή επέτρεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες να εκτυπώνουν σχεδόν απεριόριστα χρηματικά ποσά και να δημιουργήσουν όσο χρέη θέλουν.
Με καθημερινούς όρους, η Αμερική χρεοκόπησε. Ξόδευε περισσότερα από όσα κέρδιζε. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούσαν να πληρώνουν τους λογαριασμούς τους – όσο οι λογαριασμοί έπρεπε να πληρώνονται με χρυσό. Απελευθερώνοντας το δολάριο από χρυσό και καθιστώντας παράνομη την άμεση ανταλλαγή δολαρίων για το χρυσό, ο Νίξον δημιούργησε έναν δρόμο για τις Ηνωμένες Πολιτείες να εκτυπώσουν το δρόμο τους έξω από το χρέος.
Μετά το 1971, το δολάριο ΗΠΑ δεν ήταν πλέον χρήμα, αλλά μάλλον νόμισμα. Για χρόνια, άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πίστευαν ότι τα ομόλογα των ΗΠΑ είναι η ασφαλέστερη επένδυση στον κόσμο. Για χρόνια, οι αποταμιευτές αγόραζαν πιστά τα ομόλογα των ΗΠΑ, πιστεύοντας ότι ήταν το πιο έξυπνο πράγμα που έπρεπε να κάνουν. Στις αρχές του 2009, 30ετή ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου πλήρωναν λιγότερο από 3% σε τόκους. Και από το 2009, τα ομόλογα των ΗΠΑ θα μπορούσαν να είναι η πιο επικίνδυνη από όλες τις επενδύσεις.
Ήταν αυτή η οικονομική κρίση απλώς ένα ατύχημα, ένα ξαφνικό γεγονός; Μερικοί λένε ναι. Άλλοι λένε όχι.
Πώς μπορεί να επιλυθεί η κρίση όταν εξακολουθούν να είναι υπεύθυνοι οι ίδιοι οι άνθρωποι και οι οργανώσεις που δημιούργησαν την κρίση και επωφελήθηκαν από αυτήν; Το πρόβλημα είναι ότι η κρίση στην Αμερική δεν μειώνεται, όπως ορισμένοι ελπίζουν. Αυξάνεται. Στη δεκαετία του 1980, τα κυβερνητικά προγράμματα διάσωσης ήταν στα εκατομμύρια. Μέχρι τη δεκαετία του 1990 βρίσκονταν στα δισεκατομμύρια. Μέχρι σήμερα είναι στα τρισεκατομμύρια.
Η κρίση
Τον Αύγουστο του 2007, ο πανικός σιωπηλά εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Το τραπεζικό σύστημα διαλύθηκε. Αυτό έφερε σε κίνηση ένα φαινόμενο ντόμινο που απειλεί ακόμα και τώρα να κατεδαφίσει ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία.
Τα παρακάτω είναι ένα σύντομο, και σε καμία περίπτωση όχι πλήρες, χρονοδιάγραμμα που υπογραμμίζει μερικά από τα σημαντικότερα παγκόσμια οικονομικά γεγονότα που οδήγησαν στην επισφαλή οικονομική κατάσταση:
6 Αυγούστου 2007
Η American Home Mortgage, ένας από τους μεγαλύτερους προμηθευτές στεγαστικών δανείων της Αμερικής, κατέθεσε πτώχευση.
9 Αυγούστου 2007
Η γαλλική τράπεζα BNP Paribas, λόγω προβλημάτων με στεγαστικά δάνεια χαμηλού κινδύνου των ΗΠΑ, ανακοίνωσε ότι δεν θα μπορούσε να εκτιμήσει περιουσιακά στοιχεία αξίας άνω των 1,6 δισ. Ευρώ.
Καθώς οι παγκόσμιες πιστωτικές αγορές κλείδωσαν, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εισέφερε σχεδόν 95 δισεκατομμύρια ευρώ στο τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης σε μια προσπάθεια τόνωσης του δανεισμού και της ρευστότητας.
10 Αυγούστου 2007
Μια μέρα αργότερα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αντλούσε άλλα 61 δισ. Ευρώ στις παγκόσμιες κεφαλαιαγορές.
13 Αυγούστου 2007
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εξέδωσε άλλα 47,6 δισ. Ευρώ, ενώ η τρίτη εισροή μετρητών ανερχόταν σε σχεδόν 204 δισ. Ευρώ σε διάστημα τριών εργάσιμων ημερών.
Σεπτέμβριος 2007
Η Northern Rock, ο μεγαλύτερος μεσίτης στεγαστικών δανείων και μια μεγάλη τράπεζα καταναλωτών στη Βρετανία, βίωσαν μία επιδρομή από τους καταθέτες. Ήταν η πρώτη τράπεζα που έγινε αυτό σε πάνω από 100 χρόνια.
9 Οκτωβρίου 2007
Ο δείκτης Dow Jones Industrial Average έκλεισε σε ιστορικό υψηλό, στις 14.164 μονάδες.
Ένα χρόνο αργότερα
Σεπτέμβριος 2008
Ο Πρόεδρος Τζορτζ Μπους και το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομικών ζήτησαν 700 δισεκατομμύρια δολάρια για τη διάσωση της οικονομίας, σε διάστημα ενός έτους από τότε που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είχε ήδη εισφέρει 204 δισεκατομμύρια ευρώ στην οικονομία τον Αύγουστο του 2007 και σχεδόν ένα χρόνο μετά το ιστορικό υψηλό όλων των εποχών του Dow Jones.
Τοξικά χρηματοοικονομικά παράγωγα οδήγησαν στην κατάρρευση της Bear Stearns και της Lehman Brothers και στην εθνικοποίηση των Fannie Mae, Freddie Mac και ενός από τους μεγαλύτερους ασφαλιστές παγκοσμίως, της AIG.
Επιπλέον, η αυτοκινητοβιομηχανία των Η.Π.Α. αποκάλυψε ότι ήταν προβληματική, και η GM, η Ford και η Chrysler ζήτησαν χρήματα διάσωσης. Πολλά κράτη και κυβερνήσεις πόλεων ζητούσαν επίσης χρήματα διάσωσης.
29 Σεπτεμβρίου 2008
Σε μια μαύρη Δευτέρα, αφού ο Πρόεδρος Μπους ζήτησε χρήματα διάσωσης, ο Dow Jones έπεσε 777 μονάδες. Ήταν η μεγαλύτερη πτώση μιας ημέρας στην ιστορία και ο δείκτης έκλεισε στις 10.365 μονάδες.
1 Οκτωβρίου 2008, έως τις 10 Οκτωβρίου 2008
Σε ένα από τα χειρότερα διαστήματα που έχουν καταγραφεί ποτέ, ο Dow Jones έπεσε 2.380 μονάδες σε λίγο περισσότερο από μία εβδομάδα.
13 Οκτωβρίου 2008
Ο Dow Jones άρχισε να παρουσιάζει εξαιρετική μεταβλητότητα, ανεβαίνοντας σε 936 μονάδες σε μια μέρα, με τη μεγαλύτερη ημερήσια άνοδο στην ιστορία κλείνοντας στις 9.387 μονάδες.
15 Οκτωβρίου 2008
Ο Dow Jones έπεσε 733 μονάδες, κλείνοντας στις 8.577 μονάδες.
28 Οκτωβρίου 2008
Ο Dow ανέβηκε 889 μονάδες, με τη δεύτερη μεγαλύτερη ημερήσια άνοδο στην ιστορία κλείνοντας στις 9.065 μονάδες.
4 Νοεμβρίου 2008
Ο Μπαράκ Ομπάμα εξελέγη πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών με το σύνθημα της εκστρατείας “Αλλαγή στην οποία μπορούμε να πιστέψουμε” (“Change We Can Believe In”). Θα αναλάβει μια κυβέρνηση που έχει δεσμεύσει μέχρι τώρα 7,8 τρισεκατομμύρια δολάρια σε διάφορες μορφές για τη διάσωση της οικονομίας.
Δεκέμβριος 2008
Καταγράφτηκε ότι οι Αμερικανοί έχασαν 584.000 θέσεις εργασίας τον Νοέμβριο, τη μεγαλύτερη απώλεια που σημειώθηκε από τον Δεκέμβριο του 1974. Η ανεργία καταγράφηκε στο 15ετές υψηλό 6,7%, ενώ σχεδόν δύο εκατομμύρια θέσεις εργασίας χάθηκαν μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2008. Επιπλέον, ανέφερε ότι η Κίνα, η ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία στον κόσμο, έχασε 6,7 εκατομμύρια θέσεις εργασίας το 2008, γεγονός που αποτελεί ένδειξη ότι η παγκόσμια οικονομία ήταν σε σοβαρή δυσκολία και στα όρια της κατάρρευσης.
Οι οικονομολόγοι παραδέχτηκαν τελικά ότι η οικονομία των ΗΠΑ ήταν σε ύφεση από τον Δεκέμβριο του 2007. Ένα χρόνο αργότερα, οι οικονομολόγοι τελικά το κατάλαβαν;…
Η General Motors και η Chrysler έλαβαν 17,4 δισ. δολάρια σε κρατικά δάνεια.
Ο νεοεκλεγής πρόεδρος Obama ανακοίνωσε σχέδιο κινήτρων ύψους 800 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο επικεντρώνεται σε μαζικά έργα υποδομής που αποσκοπούν στη χαλάρωση των απωλειών θέσεων εργασίας των Η.Π.Α. – επιπλέον αυτών των 7,8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που έχει ήδη διαπράξει η κυβέρνηση των ΗΠΑ.
31 Δεκεμβρίου 2008
Ο Dow Jones έκλεισε στις 8.776 μονάδες, 5.388 κάτω από το ρεκόρ που σημείωσε μόλις ένα χρόνο νωρίτερα. Ήταν η χειρότερη ετήσια απόδοση για το Dow από το 1931 και ισοδυναμεί με 6,9 τρισεκατομμύρια δολάρια σε χαμένη αξία.
Το τέλος
Η καταγραφή αυτή ξεκίνησε με μια σημαντική ημερομηνία:
6 Αυγούστου 2007. Αυτή ήταν η ημέρα που η American Home Mortgage, ένας από τους μεγαλύτερους προμηθευτές στεγαστικών δανείων της Αμερικής, κατέθεσε πτώχευση.
Ο λόγος για τον οποίο αυτό είναι σημαντικό είναι ότι σηματοδότησε το σημείο όπου το χρέος είχε πάει πολύ μακριά. Το παγκόσμιο σύστημα δεν μπορούσε να απορροφήσει άλλο χρέος. Στις 6 Αυγούστου 2007, η φούσκα του χρέους ξέσπασε.
Η παραπάνω ανάλυση βασίστηκε σε ορισμένα από τα ενημερωτικά δελτία του “Rich Dad Poor Dad Daily” από τον όμιλο επιχειρήσεων του Robert Kiyosaki.
Σήμερα
Ο καλύτερος τρόπος για να προβλέψει κανείς το μέλλον είναι να κοιτάξει το παρελθόν. Το 2020 υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να συμβεί το επόμενο κραχ της αμερικάνικης χρηματιστηριακής αγοράς. Το οποίο φυσικά θα προκαλέσει ένα νέο ντόμινο στις παγκόσμιες αγορές ανάλογο ή/και χειρότερο από αυτό που δημιουργήθηκε πριν 12 χρόνια.
Στις 17 Ιανουαρίου 2020 που γράφεται αυτό το κείμενο ο Dow Jones είναι στις 29.348 μονάδες… βρίσκεται δηλαδή σε υπερ-διπλάσια νούμερα από τα υψηλά του 2007 που προέκυψε το μεγάλο κραχ.
Αν το συνδυάσει κάποιος με το παρακάτω γράφημα όπου φαίνεται ότι διανύουμε την περίοδο με τη μεγαλύτερη έκδοση χρήματος (δολαρίων) όλων των εποχών, αυτό σημαίνει ότι η Αμερική προσπαθεί εδώ και χρόνια να βρει διέξοδο από την οικονομική κρίση «τυπώνοντας χρήμα». Και όσο τυπώνεται φυσικά νέο χρήμα, το υπάρχον χρήμα χάνει την αξία του. Ο πλούτος των ανθρώπων αποσπάται μέσω των χρημάτων για τα οποία εργάζονται σκληρά… οξύμωρο αλλά αληθινό!
Όλα αυτά συμβαίνουν είτε μας αρέσουν είτε όχι.
Είτε τα καταλαβαίνουμε είτε μας φαίνονται κινέζικα.
Είτε τα θεωρούμε δίκαια ή άδικα.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι πως σήμερα, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πολύ απασχολημένοι με το να δουλεύουν για τα χρήματα. Να εργάζονται σκληρά, να κουράζονται περισσότερο και να συσσωρεύουν χρέη.
Κι επειδή λέγεται πως ο ορισμός της τρέλας είναι «να κάνεις το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά και κάθε φορά να περιμένεις διαφορετικό αποτέλεσμα», όταν πρόκειται για χρήματα, πολλοί άνθρωποι είναι «τρελοί».
Σε αυτό το εκτενές άρθρο είδαμε το παρελθόν. Μπήκαμε βαθύτερα στο πως παίζεται το παιχνίδι του χρήματος, ένα παιχνίδι που παίζεται από τα αρχαία χρόνια. Στο παιχνίδι αυτό οι άνθρωποι πάντα ήθελαν να υποδουλώσουν άλλους ή να πάρουν αυτά που έχουν οι άλλοι.
Τώρα είναι η σειρά σου να μάθεις πως παίζεται το σωστό παιχνίδι του χρήματος!
Αυτός ο υπέροχος δρόμος μπορεί να ξεκινήσει τώρα και για σένα και είναι γεμάτο εκπλήξεις! Είναι η ώρα σου. Τόλμησέ το!
Μπορείς να μάθεις περισσότερα για το Game of Money:
- Ακούγοντας το podcast στα Ελληνικά: www.anchor.fm/gameofmoney
- Αποκτώντας το μοναδικό eCourse: www.gameofmoney.gr
- Ακολουθώντας το GoM στο Instagram: www.instagram.com/gameofmoney.gr
- Αξιοποιώντας μία εξαιρετική προσφορά: https://bit.ly/3fSiDl9
Αλέξιος Βανδώρος | www.alexvandoros.com