Οι έξι κορυφαίες μεταρρυθμίσεις που άλλαξαν το χρηματοπιστωτικό τοπίο το 2020

Χρονιά ριζικών μεταρρυθμίσεων στις τράπεζες και πλούσιου νομοθετικού έργου για τη θωράκιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος από το Υπουργείο Οικονομικών ήταν το 2020.

Ο «Ηρακλής» και τα κόκκινα δάνεια

Αιχμή των τραπεζικών μεταρρυθμίσεων αποτέλεσε η ενεργοποίηση του σχήματος κρατικών εγγυήσεων «Ηρακλής» για τη μείωση των κόκκινων δανείων, νόμος ο οποίος ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο του 2019. Το νομοθέτημα πρόσφερε στις τράπεζες μία συστημική λύση για τη δραστική μείωση των κόκκινων δανείων και το ελληνικό Asset Protection Scheme κατάφερε, παρά την πανδημική κρίση, να μειώσει κατά το ήμισυ το απόθεμα μη εξυπηρετούμενων δανείων των τραπεζών, συνολικού ύψους 60 δις. ευρώ.

Ο «Ηρακλής» αγκαλιάστηκε από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες και οδεύει στον δεύτερο κύκλο του, καθώς το Υπουργείο Οικονομικών θα ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τις ευρωπαϊκές Αρχές για την παράταση του σχήματος. Το ισχυρό «χαρτί» των τιτλοποιήσεων του «Ηρακλή» για τις ελληνικές τράπεζες βρίσκεται στο zero risk των senior ομολόγων των τιτλοποιήσεων που θα διακρατήσουν οι ίδιες, δηλαδή στη μηδενική στάθμιση κινδύνου των τίτλων αυτών στο ενεργητικό τους, γεγονός που θα τους προσμετρά στα κεφάλαια των τραπεζών. Η απόκτηση του μηδενικού RWA για τις senior τιτλοποιήσεις των ελληνικών τραπεζών, παρά το γεγονός ότι η χώρα δεν έχει επενδυτική βαθμίδα, αποτέλεσε κορυφαία επιτυχία της ελληνικής κυβέρνησης και του αρμόδιου για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, υφυπουργού Οικονομικών, Γιώργου Ζαββού. Και αυτό, διότι δόθηκε στις ελληνικές τράπεζες μια μοναδική και επωφελής ευκαιρία για την δραστική μείωση των κόκκινων δανείων τους, ένα ζήτημα το οποίο αποτελεί το βασικό προαπαιτούμενο για την μελλοντική αναβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας.

Κάνοντας χρήση του «Ηρακλή», οι ελληνικές τράπεζες μπόρεσαν να επιταχύνουν και τον εταιρικό μετασχηματισμό τους (hive – down), προχωρώντας (οι 3 από τις 4) στην απόσχιση των τραπεζικών δραστηριοτήτων τους και την εισφορά τους σε σύσταση νέων τραπεζικών εταιρειών. Ο στόχος του μετασχηματισμού που συμβαδίζει με τη μείωση των κόκκινων δανείων είναι να δημιουργήσει νέες υγιείς και επενδύσιμες τράπεζες, οι οποίες θα μπορούν να επικεντρωθούν στη χρηματοδότηση επιχειρήσεων και νοικοκυριών και στην μετάβασή τους στην ψηφιακή και πράσινη Οικονομία.

Ο νέος Πτωχευτικός νόμος

Επόμενη κορυφαία μεταρρύθμιση συνιστά η ψήφιση του Κώδικα Ρύθμισης Οφειλών με Παροχή 2 ης Ευκαιρίας.

Μέσω του νόμου αυτού, ο οποίος θα πρέπει να υλοποιηθεί μέχρι την 1 η Ιουνίου 2021, δίδεται συνολική λύση στο πρόβλημα της υπερχρέωσης, με τη θεσμοθέτηση εξωδικαστικού μηχανισμού που επιτρέπει στους οφειλέτες την αποπληρωμή των χρεών τους σε τράπεζες, διαχειριστές δανείων και Δημόσιο σε έως 240 δόσεις.

Ο νέος νόμος που στοχεύει ουσιαστικά στην αποφυγή της πτώχευσης, παρέχει μια ευνοϊκή, μακροχρόνια και βιώσιμη ρύθμιση οφειλών, σε φυσικά και νομικά πρόσωπα. Ο οφειλέτης, εφόσον αποπληρώσει τα χρέη του σε έως 20 έτη, διασώζει ολόκληρη την περιουσία του, και όχι μόνο την πρώτη κατοικία του, και προστατεύει τα εισοδήματά του.

Το νέο πλαίσιο που θα ισχύσει από 1 ης /3/2021 για τα νομικά πρόσωπα και από 1 ης /6/2021 για τα φυσικά, έχει 2 άξονες: την πρόληψη, με την έγκαιρη προειδοποίηση, και την αντιμετώπιση, με τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών.

Εφόσον κάποιος οφειλέτης ρυθμίσει όλες τις οφειλές του, σε έως 240 δόσεις, τότε διασώζει ολόκληρη την περιουσία του. Εάν κάποιος οφειλέτης αδυνατεί να εξοφλήσει τα χρέη του, ακόμη και με ευνοϊκή ρύθμιση, σε έως 20 έτη, τότε στην πράξη έχει ήδη πτωχεύσει. Σε αυτή την περίπτωση, ο νέος νόμος προβλέπει την απαλλαγή του από όλες τις οφειλές, έτσι ώστε να λάβει μια «2 η ευκαιρία» και να επιστρέψει μετά από διάστημα 1 έως 3 ετών, αναλόγως, στην οικονομική δραστηριότητα. Το νέο πτωχευτικό πλαίσιο προβλέπει την στήριξη του κράτους στους αδύναμους οφειλέτες, τόσο με επιδότηση των δόσεων στο στάδιο της ρύθμισης των δανείων, όσο και με τη δημιουργία φορέα ο οποίος θα αποκτά τα ακίνητα των ευάλωτων οφειλετών που θα πτωχεύουν για να τα επαναμισθώσει σε αυτούς ώστε να αποφευχθούν οι εξώσεις.

Η «Γέφυρα» για την προστασία της α΄ κατοικίας

Η προστασία της πρώτης κατοικίας, ειδικά εν μέσω της πανδημικής κρίσης, και μάλιστα συμπεριλαμβάνοντας για πρώτη φορά και τους δανειολήπτες με εξυπηρετούμενα δάνεια, αποτέλεσε μία άλλη κομβική νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης και του Υπουργείου Οικονομικών.

Το πρόγραμμα «Γέφυρα», το οποίο πήρε παράταση μέχρι τις 31/3/2021, ήρθε ως βελτιωμένη συνέχεια του νόμου 4605/2019 που είχε ψηφιστεί από την προηγούμενη κυβέρνηση και μετά τη λήξη της παράτασης που έδωσε η σημερινή.

Προσαρμοσμένη στις συνθήκες της κρίσης του κορονοϊού, η «Γέφυρα» επιδοτεί τα δάνεια – εξυπηρετούμενα και μη – που συνδέονται με την α΄ κατοικία δανειοληπτών που πλήττονται από την πανδημική κρίση.

Για τα εξυπηρετούμενα δάνεια επιδοτεί τη μηνιαία δόση σε ποσοστό 90% κατά το 1 ο τρίμηνο, κατά 80% το 2 ο τρίμηνο και κατά 70% το 3 ο τρίμηνο.

Για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, που συμπεριλαμβάνονται και τα δάνεια που ρυθμίστηκαν πρόσφατα, επιδοτείται η μηνιαία δόση σε ποσοστό 80% κατά το 1 ο τρίμηνο, κατά 70% το 2 ο τρίμηνο και κατά 60% το 3 ο τρίμηνο.

Για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια που έχουν ήδη καταγγελθεί, η μηνιαία δόση επιδοτείται σε ποσοστό 60% κατά το 1 ο τρίμηνο, κατά 50% το 2 ο τρίμηνο και κατά 30% το 3 ο τρίμηνο.

Ο νόμος για την εταιρική διακυβέρνηση και την Κεφαλαιαγορά

Τομή για την εξυγίανση και θωράκιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος αποτέλεσε ο νόμος για την εταιρική διακυβέρνηση και την Κεφαλαιαγορά.

Ο νόμος εισάγει αναλυτικό πλέγμα διατάξεων που διέπει τη λειτουργία του Διοικητικού Συμβουλίου των εισηγμένων εταιρειών. Μεταξύ άλλων, προβλέπεται η υποχρέωση των εισηγμένων  εταιρειών να διαθέτουν πολιτική καταλληλότητας κατά την επιλογή των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Προβλέπονται επίσης συγκεκριμένες αρμοδιότητες και πεδία ευθύνης του Διοικητικού Συμβουλίου, οι ελάχιστες υποχρεώσεις και αρμοδιότητες που έχουν τα εκτελεστικά και τα μη εκτελεστικά μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, ενώ ενισχύεται ο ρόλος των ανεξάρτητων μελών του Δ.Σ

Πέρα από την απαίτηση για τις εισηγμένες εταιρείες να εφαρμόζουν σύστημα εταιρικής διακυβέρνησης ανάλογα με το μέγεθος, τη φύση, το εύρος και την πολυπλοκότητα των δραστηριοτήτων τους, ο νόμος για την Κεφαλαιαγορά καθορίζει την εποπτική αρμοδιότητα της Επιτροπής

Κεφαλαιαγοράς και προβλέπει κυρώσεις σε περίπτωση διαπίστωσης παράβασης, λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, τη βαρύτητα της παράβασης, την επίπτωση της παράβασης στην εύρυθμη λειτουργία της αγοράς, καθώς και τον βαθμό υπαιτιότητας. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι ο νόμος αύξησε κατακόρυφα και τα πρόστιμα για την πλημμελή λειτουργία των ορκωτών λογιστών.

Με τον νόμο εισήχθησαν επίσης διατάξεις για την ανάπτυξη της σύγχρονης αγοράς κεφαλαίου, καθώς και διατάξεις που αφορούν θέματα οργάνωσης, διοίκησης και λειτουργίας της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.

Ο νόμος για το ξέπλυμα χρήματος

Ο νόμος για το ξέπλυμα χρήματος είναι επίσης καθοριστικός για την εξυγίανση της αγοράς, ειδικά από τη στιγμή που αυτή ανοίγει σε νέα πεδία επενδύσεων.

Με τον νόμο ενισχύεται η διαφάνεια των εταιρικών δομών με την υποχρέωση καταχώρισης στο Κεντρικό Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων των εταιρικών ή άλλων νομικών οντοτήτων (η υποχρέωση δήλωσης των Πραγματικών Δικαιούχων παρατάθηκε μέχρι την 1 η Φεβρουαρίου 2021) και διευρύνεται το πεδίο εφαρμογής του ν. 4557/2018, ώστε να ρυθμίζονται σύγχρονες μέθοδοι συναλλαγών που παρέμεναν μέχρι πρότινος νομοθετικά αρρύθμιστες (το ν/σ εισάγει υποχρεώσεις εφαρμογής μέτρων δέουσας επιμέλειας ως προς τον πελάτη, τόσο για τους παρόχους ανταλλαγής μεταξύ εικονικών και παραστατικών νομισμάτων (Bitcoin), όσο και για τους παρόχους θεματοφυλακής ψηφιακών πορτοφολιών, προκειμένου να μπορούν να εντοπίζονται οι χρήστες εικονικών νομισμάτων. Επίσης, εισάγεται η υποχρέωση δημιουργίας μητρώου για την εγγραφή τους).

Μεταξύ άλλων, θεσπίζεται και Σύστημα Μητρώων Τραπεζικών Λογαριασμών και Λογαριασμών Πληρωμών, ως ο κεντρικός αυτοματοποιημένος μηχανισμός ηλεκτρονικής ανάκτησης δεδομένων, για την έγκαιρη εξακρίβωση οποιωνδήποτε προσώπων κατέχουν ή ελέγχουν τραπεζικούς λογαριασμούς και λοιπά τραπεζικά προϊόντα. Για τους παραβάτες προβλέπονται σημαντικές ποινές και πρόστιμα.

Ο νόμος για τις μικροχρηματοδοτήσεις

Ένας ακόμη νόμος που ψηφίστηκε είναι αυτός για τις μικροχρηματατοδοτήσεις. Πρόκειται για ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό εργαλείο που έρχεται να καλύψει το χρηματοδοτικό κενό που υπάρχει στην επιχειρηματική δραστηριότητα και πλήττει, κυρίως, όσους βρίσκονται στο ξεκίνημα της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Το πλαίσιο προβλέπει τη σύσταση ιδρυμάτων μικροχρηματοδοτήσεων που θα αδειοδοτούνται από την Τράπεζα της Ελλάδος. Θα μπορούν να χορηγούν κεφάλαια έως 25.000 ευρώ, με ευνοϊκούς όρους, σε πολύ μικρές επιχειρήσεις, φυσικά πρόσωπα για τη σύσταση πολύ μικρών επιχειρήσεων, φυσικά πρόσωπα που ασκούν ατομική επιχειρηματική δραστηριότητα, φορείς κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, άτομα που θέλουν να εκπαιδευτούν ώστε να μπουν στον χώρο εργασίας και άτομα τα οποία ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.