«Καλή τύχη στο να είσαι φτωχός». Με αυτή την αλαζονική φράση ο δισεκατομμυριούχος CEO της Terraform Labs, Ντο Κουόν, απαντούσε στον σκεπτικισμό επενδυτών και αναλυτών για τα stablecoins που είχε λανσάρει με σκοπό να είναι ισότιμα του δολαρίου «ανεξαρτήτως συνθηκών». Λίγο καιρό αργότερα ωστόσο, το Luna και το UST θα κατέρρεαν, μηδενίζοντας την αξία τους, και θα εξαΰλωναν τα χρήματα όλων όσοι είχαν επενδύσει σε αυτά. Ο δε Κουόν θα κατέληγε καταζητούμενος από την Ιντερπόλ. Ιστορίες σαν την παραπάνω συμβαίνουν όλο και πιο συχνά το τελευταίο διάστημα. Το bitcoin και τα άλλα κρυπτονομίσματα δημιούργησαν δισεκατομμυριούχους σχεδόν εν μια νυκτί και εκατοντάδες εκατομμύρια φαν οι οποίοι επένδυσαν τα χρήματά τους σε αυτά ελπίζοντας -ή, καλύτερα, πιστεύοντας- ότι θα συμβεί το ίδιο και σε αυτούς, ότι δηλαδή θα γίνουν ζάπλουτοι γρήγορα και εύκολα, με τις επενδύσεις τους να αποδίδουν ως και 7.000% σε μερικές ημέρες μόνο.
Φαινόταν τρελό, αλλά συνέβαινε. Τα κρυπτονομίσματα, μια νέα ψηφιακή μορφή νομισμάτων που δεν εκδίδονται και δεν εποπτεύονται από καμία αρχή και «εξορύσσονται» από μια σειρά πράξεις που κάνουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές, εμφανίζονταν σαν το μέλλον των συναλλαγών. «Ψηφιακό χρυσό» το αποκαλούσαν οι κρυπτο-ευαγγελιστές, οι άνθρωποι που επέμεναν ότι θα έρθει η μέρα που το bitcoin θα αντικαταστήσει το πραγματικό χρήμα και τις τράπεζες. Λίγο οι αναλύσεις που έβλεπαν ράλι του bitcoin μέχρι και στα 300.000 δολάρια το νόμισμα, λίγο οι ιστορίες νεόκοπων επιχειρηματιών που μόλις αποφοίτησαν επένδυσαν στα κρυπτονομίσματα και ξόδευαν τα δισεκατομμύριά τους σε Lamborghini, επαύλεις και ταξίδια, λίγο το γενικότερα ασταθές οικονομικό περιβάλλον και η προβολή των cryptos ως safe haven asset (ασφαλές επενδυτικό καταφύγιο, όπως ο χρυσός), λίγο η είσοδος θεσμικών επενδυτών σε αυτά και λίγο οι εκρήξεις της τιμής του bitcoin ως και τα 68.000 δολάρια, πολλοί πείθονταν και έβαζαν τις οικονομίες τους στα κρυπτονομίσματα.
Οι πολέμιοι των κρυπτονομισμάτων, ακόμα και αν επρόκειτο για προσωπικότητες όπως ο νομπελίστας οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπινί και το πιο πετυχημένο επενδυτικό δίδυμο της ανθρώπινης ιστορίας, Γουόρεν Μπάφετ και Τσάρλι Μάνγκερ, προειδοποιούσαν ότι τα κρυπτονομίσματα θα μηδενίσουν και αντιμετωπίζονταν με χλευασμό από την κοινότητα των cryptos. Οι επενδυτές και ιδιαίτερα οι retail θα μάθαιναν με τον πιο δύσκολο τρόπο το ρητό «ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός». Σήμερα, τα κρυπτονομίσματα βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση, οι πτωχεύσεις των τιτάνων του οικοσυστήματος πέφτουν βροχή, οι δισεκατομμυριούχοι που ήταν η ζωντανή διαφήμιση των cryptos πτωχεύουν ή γίνονται καταζητούμενοι φυγάδες και 2 τρισ. έχουν εξανεμιστεί. Τα περισσότερα από αυτά ανήκουν -ή, καλύτερα, ανήκαν- σε ανθρώπους που πόνταραν τις οικονομίες μιας ζωής στα κρυπτονομίσματα και σήμερα βρίσκονται σε απόγνωση.
Οι περισσότεροι επενδυτές μπήκαν στο bitcoin σε δύο κύματα. Οι πρώτοι τα Χριστούγεννα του 2017, όταν η τιμή του εκτοξεύτηκε στα 16.700 δολάρια έναντι 754 δολαρίων έναν χρόνο νωρίτερα και οι δεύτεροι τον Νοέμβριο του 2021, όταν στο «monster rally» η τιμή του εκτοξεύτηκε στα 68.000 δολάρια. Και στις δύο περιπτώσεις, η ζημιά έγινε λίγο αργότερα, καθώς η τιμή του κρυπτονομίσματος στη συνέχεια κατέρρευσε. Οπως συμβαίνει σήμερα, που κινείται περίπου στις 16.000 δολάρια.Η αγορά των κρυπτονομισμάτων βρίσκεται σε μια φάση που ονομάζεται «κρυπτοχειμώνας», είναι δηλαδή στη φάση του κύκλου που κάνει bear market. Αυτό δεν θα ήταν ανησυχητικό αν δεν προέκυπτε ότι δεν είναι ακριβώς έτσι. Γιατί έχει ξεκινήσει μια δίχως προηγούμενο κρίση, η οποία τροφοδοτείται από διάσπαρτα και φαινομενικά ασύνδετα μεταξύ τους γεγονότα, όπως η εξαΰλωση του stablecoin Luna, η κατάρρευση του 3Arrows Capital και, εσχάτως, το σκάνδαλο της FTX, που στέλνουν προς χρεοκοπία τις μεγαλύτερες και πιο prestigious επιχειρήσεις του οικοσυστήματος. Για παράδειγμα, η FTX που σήμερα χρεοκόπησε, ήταν το μεγαλύτερο ανταλλακτήριο του πλανήτη βάσει όγκου συναλλαγών, είχε κεφαλαιοποίηση άνω των 32 δισ. δολαρίων και ήταν χορηγός στο γήπεδο της ομάδας του ΝΒΑ, Miami Heats, το superbowl κ.α.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η πλειονότητα των επενδυτών στο bitcoin, το οποίο είναι το μεγαλύτερο σε αξία και δημοφιλία κρυπτονόμισμα, βρίσκεται «κάτω από το νερό», δηλαδή βλέπουν το ποσό που επένδυσαν για να γιγαντώσουν, να έχει απομειωθεί. Το κακό είναι ότι επειδή ακριβώς δεν υπάρχει επίσημος εκδότης ή εποπτεύουσα αρχή, δεν υπάρχουν και ακριβή στοιχεία για τους επενδυτές. Βέβαια, αυτό προβαλλόταν ως το μεγάλο αβαντάζ των κρυπτονομισμάτων -ότι δηλαδή είναι μια «επανάσταση» για «απελευθέρωση» από τις κεντρικές τράπεζες και τις φορολογικές αρχές, αφού διασφαλίζεται η ανωνυμία του κατόχου κρυπτονομίσματος-, αλλά γύρισε μπούμερανγκ επειδή ακριβώς δεν υπάρχει μια κεντρική τράπεζα για να ελέγξει αυτό που συμβαίνει. Κι έτσι δεν υπάρχει κανείς να απολογηθεί για τα 2 τρισ. δολάρια (από τα 2,9 τρισ. που ήταν η συνολική κεφαλαιοποίηση της αγοράς κρυπτονομισμάτων) που χάθηκαν μόνο σε έναν περίπου μήνα, αυτόν που διανύουμε.
Ακόμα δυσκολότερη είναι η απάντηση ως προς το πόσοι και ποιοι είναι αυτοί που έχασαν τα παραπάνω 2 τρισ. δολάρια. Με δεδομένο ότι γνωρίζουμε τον αριθμό των διευθύνσεων που κατέχουν κρυπτονομίσματα και των πορτοφολιών, όχι όμως και τους κατόχους τους, θα βασιστούμε σε παλαιότερες έρευνες των ανταλλακτηρίων, όπως το Crypto.com (το οποίο υπολόγιζε ότι έως το τέλος του 2022 οι χρήστες κρυπτονομισμάτων θα έφταναν το 1 δισεκατομμύριο φυσικά πρόσωπα), από τις οποίες προκύπτει ότι οι κάτοχοι κρυπτονομισμάτων σε όλο τον πλανήτη είναι περίπου 300 εκατομμύρια (πραγματικοί) άνθρωποι. Εξ αυτών, τουλάχιστον 145 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν επενδύσει σε bitcoin. Από τα διαθέσιμα στοιχεία, όπως αυτά της έρευνας The Ascent, προκύπτει ότι το 74% των κατόχων κρυπτονομισμάτων σήμερα τα αγόρασε για πρώτη φορά μέσα στα τελευταία δύο χρόνια. Πρόκειται για περίπου 107 εκατομμύρια ανθρώπους από όλο τον κόσμο, οι οποίοι προσπάθησαν να δοκιμάσουν εντυπωσιακές -και ταχείες- αποδόσεις των κρυπτο-αγορών το 2020 και μεγάλο μέρος του 2021, όμως σήμερα βρίσκονται εγκλωβισμένοι, όπως προαναφέραμε, «κάτω από το νερό».
Σύμφωνα με τη μελέτη, ένα ποσοστό-ρεκόρ του αγορασμένου bitcoin, 78%, δεν έχει χρησιμοποιηθεί καθόλου για οποιαδήποτε συναλλαγή το τελευταίο εξάμηνο. Αυτό το φαινόμενο, όπως επισημαίνει η αναλύτρια της Morgan Stanley, Σίνα Σα, έχει αυξητική τάση. Κάτι που σημαίνει ότι οι επενδυτές που αγόρασαν ή δέχτηκαν bitcoin εδώ και περισσότερο από 6 μήνες πριν, διακρατούν τις θέσεις τους με την ελπίδα να ανακάμψουν οι τιμές. Οι εκτιμήσεις της τράπεζας αναφέρουν πως το υπολειπόμενο 22% του bitcoin διακρατούν βραχυπρόθεσμοι επενδυτές. Η Morgan Stanley λέει ότι οι όγκοι συναλλαγών πέφτουν σε όλα τα ανταλλακτήρια εκτός από το Binance, το οποίο χαμήλωσε τους δασμούς για BTC trading στο μηδέν τον Ιούλιο με σκοπό να αυξήσει το μερίδιο αγοράς του.
Η απόγνωση
Οι αριθμοί, ωστόσο, δεν λένε πάντα όλη την αλήθεια. Γιατί πίσω από την απομείωση, κατά 70% σε έναν χρόνο, της αξίας του bitcoin, τον μηδενισμό της αξίας των stablecoins και τις χρεοκοπίες επενδυτικών εταιρειών και ανταλλακτηρίων κρυπτονομισμάτων κρύβονται δραματικές ιστορίες ανθρώπων οι οποίοι είχαν επενδύσει όλες τους τις οικονομίες, τα δάνειά τους, τα σπίτια τους, το μέλλον τους, τις αποταμιεύσεις των οικογενειών τους στα κρυπτονομίσματα με την ελπίδα να γίνουν πάμπλουτοι και μάλιστα γρήγορα. Kαι σήμερα βλέπουν ό,τι επένδυσαν να έχει εξαϋλωθεί. «Kαι τώρα, τι θα κάνουμε;», απορούν, βλέποντας τη φούσκα να σκάει.
Για κάποιους από αυτούς, αύριο δεν υπάρχει. Ή, τουλάχιστον, έτσι αποφασίζουν. Σε μια πράξη τρέλας μέσα στην κατάρρευση των stablecoins, για παράδειγμα, ένας Ταϊβανέζος, ο οποίος είχε υποθηκεύσει όλη του την περιουσία, τη σύνταξή του και είχε δανειστεί περισσότερα από 2 εκατ. δολάρια, αυτοκτόνησε όταν συνειδητοποίησε ότι τα έχασε όλα για πάντα. Στην Κίνα, ένα ζευγάρι που είχε επενδύσει 3 εκατ. -εκ των οποίων ένα μεγάλο μέρος δανεικά από τους γονείς του- σε bitcoin, πήδηξε από μια γέφυρα όταν κατάλαβε και αυτό ότι είχε χάσει τα πάντα. Στην Ινδία, ένας trader bitcoin, για να γλιτώσει από τα χρέη που δημιούργησε επενδύοντας σε κρυπτονομίσματα σκότωσε τη σύζυγο και τα παιδιά τους και αυτοκτόνησε. Αλλά και στη γειτονική μας Τουρκία, όπου τα κρυπτονομίσματα προβλήθηκαν και προβάλλονται ως λύση όσο η λίρα καταρρέει, τον περασμένο Μάρτιο ένας άντρας σκότωσε τη γυναίκα του και τα δυο τους παιδιά και αυτοκτόνησε λόγω της ζημιάς που είχε υποστεί από επενδύσεις στο bitcoin. Επίσης στην Ινδία ένας τραπεζικός υπάλληλος προτίμησε να πιει ποντικοφάρμακο όταν ενημερώθηκε ότι τα 13.600 δολάρια που είχε επενδύσει σε bitcoin χάθηκαν «λόγω τεχνικού λάθους».
Το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο που σε κάποιες χώρες όπως η Κορέα, οι crypto traders βρίσκονται σε επαγρύπνηση για σημάδια από επενδυτές που θα υπονοούν ότι πρόκειται να δώσουν τέλος στη ζωή τους. Στο δημοφιλές κοινωνικό δίκτυο Reddit, όπου υπάρχουν και τα περισσότερα φόρα για κρυπτονομίσματα, δημιουργήθηκε ομάδα που παρέχει υποστήριξη σε επενδυτές κρυπτονομισμάτων οι οποίοι σκέφτονται να προβούν στο απονενοημένο διάβημα λόγω της ζημιάς που υπέστησαν. Χιλιάδες άνθρωποι καταστράφηκαν, οι οποίοι αφού επένδυσαν είχαν περιουσίες αξίας δισ. δολαρίων σε stablecoins ή κρυπτονομίσματα και βρέθηκαν ξαφνικά να έχουν μόνο μερικές εκατοντάδες δολάρια στον λογαριασμό τους λόγω της εξαΰλωσης των νομισμάτων. Οπως ο Αμερικανός Στιβ Τζένσεν, ο οποίος επένδυσε 25.000 δολάρια στην αγορά κρυπτονομισμάτων και σήμερα είναι χρεωμένος. Λογικό, αφού ξόδεψε ό,τι είχε και δεν είχε, συν 5.000 δολάρια που δανείστηκε από τράπεζα για να τα επενδύσει σε κρυπτονομίσματα. Σήμερα η επένδυσή του αξίζει λιγότερο από 3.000 δολάρια. «Εκανα μέρες να κοιμηθώ. Ηξερα πως είναι ρίσκο, όμως είδα τόσο πολλούς ανθρώπους να κάνουν γρήγορα πολλά λεφτά με τα κρυπτονομίσματα και πίστεψα πως θα ήταν καλή ιδέα να επενδύσω. Οχι μόνο δεν έχω κέρδη από το κρυπτονόμισμα, αλλά και περισσότερο χρέος στην πιστωτική μου», λέει.
Ενας χρήστης του Reddit έγραψε ότι είχε κάνει περιουσία ύψους 4,6 εκατ. δολαρίων από trading. Αποφάσισε να τα επενδύσει όλα, εκτός από 10.000 δολάρια, σε κρυπτονόμισμα. Η κατάληξη; «Από 4,6 εκατ. στα 500 δολάρια, δεν είμαι σίγουρος πώς μπορώ να ανακάμψω. Εχασα τα πάντα». Τέτοιες ιστορίες υπάρχουν πολλές. Στο Reddit, στο ίδιο κοινωνικό δίκτυο που χρήστες φώναζαν ότι κάποια κρυπτονομίσματα θα πετάξουν πιο ψηλά και από τη… Σελήνη σε όρους τιμής, σήμερα υπάρχουν δεκάδες ομάδες αποτροπής της αυτοκτονίας από απελπισμένους επενδυτές που καταστράφηκαν οικονομικά.
Τον κίνδυνο οι επενδυτές τον γνώριζαν. Αλλωστε, αναλυτές και κεντρικές τράπεζες (ανάμεσά τους και η Τράπεζα της Ελλάδας) προειδοποιούσαν για τους κινδύνους που εμπεριέχει ένα μη ρυθμιζόμενο και εποπτευόμενο ψηφιακό asset με τόσο μεγάλη μεταβλητότητα. Και είναι λογικό να φανταστεί κανείς ότι όταν ένα κρυπτονόμισμα, όπως το bitcoin, μπορεί να ανέβει κατά 2.960% σε μερικές εβδομάδες, όπως έκανε το 2011, μπορεί να έχει και τον ίδιο ρυθμό πτώσης. Ωστόσο, οι ιστορίες των crypto-billionaires, ανθρώπων που έγιναν πλούσιοι επενδύοντας σε κρυπτονομίσματα και η υποψία πως κάποιος θα μπορούσε να γίνει πλούσιος εν μια νυκτί χωρίς κόπο, έδειχναν πολύ ελκυστικές. Kι έτσι κάποιοι πήραν το ρίσκο.
Το «κρυπτο-παιχνίδι» στη χώρα μας
Στη χώρα μας, επειδή τα κρυπτονομίσματα δεν υπολογίζονται ως περιουσιακό στοιχείο, επίσημα στοιχεία δεν υπάρχουν. Την εποπτεία της αγοράς έχει αναλάβει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, η οποία συλλέγει τα διαθέσιμα στοιχεία και χειρίζεται τις σχετικές υποθέσεις. Υπάρχουν όμως ανεξάρτητες έρευνες οι οποίες συμφωνούν ότι αυτοί που έχουν επενδύσει σε κρυπτονομίσματα είναι κατά τι λιγότεροι από 200.000 Ελληνες. Για την ακρίβεια, τα στοιχεία της TripleA -βάσει της προέλευσης των ψηφιακών πορτοφολιών- καταδεικνύουν ότι μέχρι το τέλος του 2021 κρυπτονομίσματα κατείχαν 182.307 Ελληνες ή το 1,71% του πληθυσμού της χώρας. Η BrokerChooser έχει πιο πρόσφατα και πιο αναλυτικά στοιχεία. Βάσει της τελευταίας της έκθεσης για τη διείσδυση των κρυπτονομισμάτων στον πληθυσμό, η Ελλάδα έρχεται στην 33η θέση παγκοσμίως στην υιοθέτηση και χρήση bitcoin και άλλων κρυπτονομισμάτων, με 194.860 Ελληνες να είναι κάτοχοι cryptos, ή το 1,87% του πληθυσμού.
Στην Ελλάδα λειτουργούν και ανταλλακτήρια αλλά και ΑΤΜ κρυπτονομισμάτων, δηλαδή φυσικές συσκευές οι οποίες επιτρέπουν την αγορά κρυπτονομισμάτων με μετρητά, με χρεωστική ή πιστωτική κάρτα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, επιτρέπουν επίσης και την πώληση ψηφιακών νομισμάτων για αλλαγή με πραγματικό χρήμα. Σύμφωνα με την Coinatmradar, στην Ελλάδα λειτουργούν 63 τέτοια ΑΤΜ, με την πλειονότητά τους να βρίσκεται στην Αθήνα (25) και τη Θεσσαλονίκη (13) και τα υπόλοιπα τα μοιράζονται οι μεγαλύτερες πόλεις και νησιά της χώρας. Τα νούμερα δείχνουν ότι η Ελλάδα διαθέτει μεν μία υπολογίσιμη crypto-κοινότητα, αλλά απέχει κατά πολύ από τα ποσοστά διείσδυσης που έχουν τα κρυπτονομίσματα σε άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Ουκρανία, η Τουρκία κ.ά.
Ιστορίες Ελλήνων που έχασαν περιουσίες ολόκληρες επενδύοντας σε κρυπτονομίσματα υπάρχουν, αλλά είναι αδύνατο να διασταυρωθούν. Είναι όμως θεμιτό να πιστέψουμε πως, εφόσον η πλειονότητα των Ελλήνων επενδυτών στα cryptos μπήκε μετά το 2017 (άλλωστε έως τότε δεν υπήρχαν καν διαθέσιμα στοιχεία για την ύπαρξη ελληνικών πορτοφολιών) και ιδιαίτερα το 2020-2021, έστω και προσεκτικά -δηλαδή με μικρά ποσά στην αρχή-, οι περισσότεροι συμπατριώτες μας χάνουν περί τα 2/3 της επένδυσής τους.
Τι είναι το bitcoin
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, η οποία έγινε στις 22 Mαΐου 2010, όταν ένας άνδρας από τη Φλόριντα των HΠA, ο Λάζλο Χάνιετς, αποφάσισε να… παραγγείλει πίτσα. Παρακάλεσε την αλυσίδα Papa John’s να δεχτεί 10.000 bitcoins για να του πάει δύο μεγάλες πίτσες και αυτή δέχτηκε. Και κάπως έτσι έγινε η πρώτη συναλλαγή με bitcoin. Aυτές ήταν οι πιο ακριβοπληρωμένες πίτσες στην ιστορία της ανθρωπότητας, αφού το σημερινό τους κόστος είναι 165,3 εκατ. δολάρια.
Πού βρήκε, όμως, τα bitcoins ο Χάνιετς; Η ιστορία λέει ότι τα έλαβε ως «δοκιμή» συναλλαγής από τον Σατόσι Νακαμότο, τον ιδρυτή του bitcoin. Ενα μυστηριώδες πρόσωπο που κανείς δεν ξέρει ποιος είναι (πρόκειται για ψευδώνυμο), δεν έχει εμφανιστεί ποτέ, πουθενά και εκτιμάται ότι διαθέτει περισσότερα από 1 εκατ. κρυπτονομίσματα, σημερινής αξίας 16,7 δισ. δολαρίων. Πολλά έχουν γραφτεί για τον Νακαμότο, την ταυτότητα του οποίου έχουν συνδέσει με επενδυτές, τραπεζίτες, προγραμματιστές, ομάδες επενδυτών, κυβερνήσεις, ακόμα και με τη… CIA.
Ωστόσο έως σήμερα η πραγματική ταυτότητα του ατόμου, των ατόμων ή του οργανισμού που βρίσκεται πίσω από το εν λόγω ψευδώνυμο παραμένει άγνωστη. Οπως και να ’χει, ο Νακαμότο, που στις 31 Oκτωβρίου 2008 δημοσίευσε τη Λευκή Bίβλο του bitcoin, η οποία περιγράφει λεπτομερώς πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί ένα διαδικτυακό νόμισμα, κρατά στα χέρια του ένα μέρος της οικονομίας του κόσμου. Kαι του μέλλοντός της, αφού αυτός πρότεινε πρώτος τη χρήση ενός αποκεντρωμένου συστήματος συναλλαγών που ασφαλίζεται με κρυπτογραφικούς αλγόριθμους, το οποίο αργότερα θα ονομαζόταν «blockchain». Τι είναι, όμως, ακριβώς τα κρυπτονομίσματα;
Πρόκειται για ψηφιακά, εικονικά (αφού δεν έχουν φυσική μορφή) νομίσματα, τα οποία χρησιμοποιούν έναν ηλεκτρονικό κατάλογο με ισχυρή κρυπτογράφηση – από την οποία και ονομάστηκαν. Βασίζονται επάνω στην τεχνολογία του blockchain για να εκδοθούν, καταγραφούν, επαληθευτούν και διασφαλιστούν τα δεδομένα και οι συναλλαγές, δηλαδή όλη η διαδικασία της κρυπτογράφησης. Και τι είναι το blockchain; Πρόκειται για ψηφιακή βάση δεδομένων που αποτελείται από blocks (ομαδικές εγγραφές) που συνδέονται μεταξύ τους κρυπτογραφικά σε μορφή αλυσίδας. Το blockchain λειτουργεί με τρόπο ώστε να μη χρειάζεται κεντρικός έλεγχος, αλλά και να είναι αδύνατη η αλλαγή των δεδομένων από χρήστες. Ουσιαστικά, το κρυπτονόμισμα βασίζεται σε λογισμικό ανοιχτού κώδικα peer-to-peer και κρυπτογράφηση ώστε να μπορεί να σταλεί από χρήστη σε χρήστη στο δίκτυο χωρίς την ανάγκη μεσάζοντα. Οποιες συναλλαγές γίνονται, επαληθεύονται από κόμβους δικτύου μέσω κρυπτογράφησης και καταγράφονται στο δημόσιο περιβάλλον που ονομάζεται blockchain, από μια σειρά υπολογιστών μεγάλης ισχύος που δουλεύουν αποκεντρωμένα.
Διαφορές, ακόμα μεγαλύτερες από το φυσικό χρήμα, υπάρχουν και στον τρόπο με τον οποίο εμφανίζονται τα κρυπτονομίσματα. Παρότι υπάρχουν περισσότερα από 19.000 τέτοια, το πρώτο και με μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς (και αξία) είναι το bitcoin. Αυτό, αντί να εκδίδεται από μια κεντρική τράπεζα, όπως συμβαίνει με το ευρώ, το δολάριο και τα άλλα νομίσματα, δημιουργείται από μια διαδικασία που ονομάζεται εξόρυξη (mining). Η διαδικασία είναι η εξής: Ηλεκτρονικοί υπολογιστές υψηλής ισχύος επιλύουν περίπλοκα υπολογιστικά μαθηματικά προβλήματα (παζλ). Το λογισμικό του bitcoin διασφαλίζει ότι θα χρειάζονται πάντα 10 λεπτά για την επίλυση του παζλ, δημιουργώντας bitcoin. Πόσα; Εξαρτάται από την περίοδο – αυτή τη στιγμή δημιουργούνται 6,5 bitcoin ανά δεκάλεπτο. Μετά από 210 blochains, επαναρυθμίζεται ο βαθμός δυσκολίας του παζλ. Το concept ήταν ότι ο εξορύκτης θα αμείβεται με το κρυπτονόμισμα για τη συμβολή του στο δίκτυο.
Συγκεκριμένος αριθμός
Ωστόσο, σε αντίθεση με τα χρήματα που εκδίδουν οι κεντρικές τράπεζες, υπάρχει συγκεκριμένος αριθμός bitcoin που θα «εξορυχθεί». Αυτός είναι 21 εκατ., εκ των οποίων τα 18 έχουν ήδη παραχθεί. Το σύστημα έχει υπολογίσει ότι η είσοδος των υπολοίπων 3 εκατ. bitcoins θα γίνει σε 120 χρόνια, με μια διαδικασία που ονομάζεται halving. Με αυτήν, η ανταμοιβή των εξορυκτών για τη συμβολή τους στο δίκτυο μειώνεται στο μισό και έτσι «φρενάρει» ο ρυθμός εισόδου νέων νομισμάτων στο σύστημα.
Φυσικά, επειδή συμβαίνει η παραπάνω διαδικασία αλλά και τα νέα παζλ είναι ολοένα και δυσκολότερα, για την εξόρυξη πλέον χρειάζεται ένας μεγάλος όγκος υπερσύγχρονων, με τις πλέον εξελιγμένες κάρτες γραφικών και πανίσχυρους επεξεργαστές, ηλεκτρονικών υπολογιστών, που βρίσκονται σε συνεχή λειτουργία (24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα). Αυτοί βρίσκονται σε απομακρυσμένα κτίρια, καθώς παράγουν ήχο και θερμότητα και απαιτούν χώρο, ψύξη και ενέργεια. Πολλή ενέργεια. Για να αντιληφθούμε το μέγεθος της υπολογιστικής ισχύος που απαιτείται, οι υπολογιστές αυτοί κάνουν περισσότερους από 160 εκατομμύρια υπολογισμούς ανά δευτερόλεπτο. Εάν τα παραπάνω σας φάνηκαν… βουνό, η εξήγηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είναι σαφέστερη: «Το bitcoin είναι ένα περιουσιακό στοιχείο κερδοσκοπικής φύσης. Με άλλα λόγια, μπορείτε να ποντάρετε σε αυτό για να βγάλετε κέρδος, με κίνδυνο όμως να χάσετε τα χρήματα που θα επενδύσετε. Το bitcoin είναι μια δραστηριότητα κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Με άλλα λόγια, μπορείτε να επενδύσετε σε αυτό με σκοπό το κέρδος, κινδυνεύοντας όμως να χάσετε την επένδυσή σας».
Και πού τα βρίσκει κανείς; Οι τρόποι για να αποκτήσει κάποιος κρυπτονομίσματα είναι απλοί. Ο πιο συνηθισμένος -εκτός από τα ΑΤΜ κρυπτονομισμάτων– είναι τα ανταλλακτήρια. Σε κάποιο από τα ελληνικά ανταλλακτήρια, ή στις παγκόσμιες πλατφόρμες, όπως είναι το Binance ή το Cryptocom, μπορεί κανείς να εγγραφεί δίνοντας τα στοιχεία της ταυτότητάς του και συνδέοντας τον τραπεζικό του λογαριασμό (κάρτα). Στη συνέχεια επιλέγει από την πλατφόρμα το κρυπτονόμισμα που θέλει, κάνει ηλεκτρονική συναλλαγή και το κρυπτονόμισμα αποθηκεύεται σε ένα ηλεκτρονικό πορτοφόλι που διαθέτει το ανταλλακτήριο. Για κάθε πράξη, το ανταλλακτήριο χρεώνει προμήθεια, με τη μεγαλύτερη, παραδοσιακά, να είναι αυτή που θα χρεωθεί κάποιος εάν θέλει να ρευστοποιήσει το κρυπτονόμισμά του. Σε πολλές περιπτώσεις η τιμή πώλησης ενός κρυπτονομίσματος είναι (για τον κάτοχο) μικρότερη από αυτήν που την ίδια στιγμή θα χρεωθεί για να αγοράσει το ίδιο νόμισμα.
Και πώς είναι να είσαι κάτοχος; Μάλλον… αγχωτικό. Είτε θα πρέπει να εμπιστευθείς τα κρυπτονομίσματά σου, το ψηφιακό πορτοφόλι σου, σε μια πλατφόρμα, είτε να τα αποθηκεύσεις στο δικό σου ηλεκτρονικό πορτοφόλι. Στην πρώτη περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος να κλείσει το ανταλλακτήριο, όπως έγινε όταν πέθανε ο CEO του μεγαλύτερου ανταλλακτηρίου του Καναδά, QuadrigaCX, παίρνοντας μαζί του για πάντα το password για την πρόσβαση στα κρυπτονομίσματα των πελατών. Ή όπως συμβαίνει τώρα, όπου πτωχεύει ο κολοσσός FTX. Στη δεύτερη, η αποθήκευση μπορεί να γίνει σε κρυπτογραφημένο σκληρό δίσκο. Ομως μπορεί να εγγυηθεί κανείς ότι αυτός ο δίσκος δεν θα καταστραφεί από ένα λάθος ή δεν θα χαθεί; Σε μια ακόμα χειρότερη περίπτωση μπορεί να συμβεί κάτι σαν αυτό που συνέβη στον Γερμανό επενδυτή Στεφάν Τόμας, ο οποίος ξέχασε τον κωδικό πρόσβασης στον σκληρό δίσκο που έχει 7.002 bitcoins, σημερινής αξίας 118 εκατ. δολαρίων. Από το 2011 προσπαθεί να βρει τρόπο να τον ξεκλειδώσει, του έχουν απομείνει μόνο δύο δοκιμές password ακόμα πριν κλειδώσει για πάντα και λύση δεν βρίσκει…
Στη -σπάνια- περίπτωση που τα κρυπτονομίσματα δεν χρησιμοποιούνται ως μέσο αποθήκευσης αξίας, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αγορές αγαθών. Τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα υπάρχουν καταστήματα τα οποία δέχονται κρυπτονομίσματα ως μέσο πληρωμής. Και τώρα, στο πιο καυτό: την τιμή τους. Το βασικό κρυπτονόμισμα ξεκίνησε, το 2009 με τιμή 0 δολαρίων και το 2011 ισοφάρισε την αξία του 1 δολαρίου. Η τιμή του, όμως, χαρακτηρίζεται από έντονη μεταβλητότητα. Ξεπέρασε για πρώτη φορά τα 1.000 δολάρια τον Νοέμβριο του 2013 και η αξία του έχει γνωρίσει έντονες διακυμάνσεις από τότε. Στα μέσα του 2015 η τιμή είχε υποχωρήσει μέχρι και τα 300 δολάρια, ενώ το καλοκαίρι του 2016 βρισκόταν περίπου στα 600-700 δολάρια. Εκανε ιστορικό ρεκόρ σε άνω των 68.000 δολαρίων τον Νοέμβριο του 2021, πέφτοντας σήμερα κοντά στα 16.000, με τους αναλυτές να αναμένουν περαιτέρω μείωση στις 13.000 δολάρια έως το τέλος του τρέχοντος έτους…
Kαίνε ρεύμα όσο… 10 φορές η Ελλάδα
Σε εποχή ενεργειακής κρίσης, που όλοι κόβουν από την κατανάλωση και αναζητούν την πιο φιλική στο περιβάλλον πηγή ενέργειας, τα κρυπτονομίσματα μοιάζουν να μην είναι τόσο επαναστατικά όσο προβάλλονται. Μελέτη του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ διαπιστώνει ότι η «εξόρυξη» κρυπτονομισμάτων απαιτεί ετησίως 127 TWH (τεραβατώρες, ή, καλύτερα, τρισεκατομμύρια βατ), ίση με το 0,28% της συνολικής παγκόσμιας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Και για να έχουμε έναν δείκτη σύγκρισης, είναι πολύ μεγαλύτερη από τις 52,191 GWh (γιγαβατώρες, ή δισεκατομμύρια βατ) που χρησιμοποιεί ετησίως η Ελλάδα και ίση με όση καταναλώνει το Πακιστάν των 120 εκατομμυρίων κατοίκων. Η ίδια μελέτη διαπιστώνει ότι ο ηλεκτρισμός που χρησιμοποιείται για bitcoins παράγει περίπου 22 μεγατόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως. Αυτό μπορεί να αποδειχτεί τεράστιο ντεζαβαντάζ για τα κρυπτονομίσματα, με δεδομένο ότι οι αυξημένες τιμές του ρεύματος έχουν ήδη βγάλει εκτός αγοράς αρκετούς miners, οι οποίοι καταναλώνουν περισσότερα απ’ όσα θα βγάλουν πουλώντας το bitcoin που θα έχουν εξορύξει. Ο Ρουμπινί έχει προβλέψει ότι η αξία του κρυπτονομίσματος θα έπεφτε στο μηδέν εάν του επιβαλλόταν φόρος άνθρακα.
Οι απάτες, οι χάκερ, τα θύματα
Εάν υπάρχει ένα μεγάλο ντεζαβαντάζ για τα κρυπτονομίσματα, πέρα από την ακραία μεταβλητότητα της τιμής τους, αυτό είναι η ασφάλεια που παρέχουν. Παρότι η τεχνολογία του blockchain είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο που κάνει πρακτικά αδύνατη την παραβίασή της από κακόβουλους χρήστες, στην περίπτωση των cryptos οι ληστές είναι πάντοτε ένα βήμα μπροστά. Αυτό, άλλωστε, το καταδεικνύει η εκρηκτική αύξηση του ποσού που κλάπηκε σε κρυπτονομίσματα το 2021 (12 δισ. δολάρια) έναντι του 2020 (οπότε και ήταν 1,5 δισ. το σχετικό ποσό). Τη φετινή χρονιά τα περιστατικά αναμένεται να είναι διπλάσια.
Στην έρευνα της εταιρείας κυβερνοασφάλειας Kaspersky «Cyberthreats to Financial Organizations in 2022», οι αναλυτές λένε πως οι στοχευμένες επιθέσεις σε κρυπτονομίσματα αυξάνονται, καθώς το κρυπτονόμισμα είναι ένα ψηφιακό περιουσιακό στοιχείο και όλες οι συναλλαγές πραγματοποιούνται στο Διαδίκτυο, το οποίο προσφέρει ανωνυμία στους χρήστες. Οι ειδικοί της Kaspersky εξηγούν ότι κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους η βιομηχανία των κρυπτονομισμάτων δέχεται επιθέσεις από κρατικά χρηματοδοτούμενες ομάδες, ενώ οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου θα επιχειρήσουν να βγουν κερδισμένοι από όσους επενδύουν σε αυτά κατασκευάζοντας rogue wallets με backdoors. Σε κεντρικό επίπεδο, οι πιο συνηθισμένες απάτες γίνονται με την τακτική «pump and dump» (φούσκωσέ το κι άφησέ το) ή το «τράβηγμα του χαλιού». Οπως έγινε στην περίπτωση του SQUID, μια ομάδα δημιουργεί ένα κρυπτονόμισμα, συνήθως βασισμένο σε κάτι διάσημο, όπως ήταν το Squid Game, με σκοπό να τραβήξει όσο το δυνατόν περισσότερους επενδυτές. Οταν η ομάδα φτάσει την τιμή του κρυπτονομίσματος στο ανώτατο σημείο, απλά τραβάει όλα τα χρήματα και εξαφανίζεται. Με το κρυπτονόμισμα να φτάνει την αξία του σε μερικά μόλις λεπτά στο 0, η τεχνική αυτή ονομάζεται «τράβηγμα του χαλιού», μια και οι επενδυτές… χάνουν τη γη κάτω από τα πόδια τους.
Σε άλλες περιπτώσεις, όπως σε αυτήν του μεγαλύτερου καναδέζικου ανταλλακτηρίου κρυπτονομισμάτων, τα στελέχη μιας επιχείρησης απλά κατακρατούν τα χρήματα των επενδυτών. Ή τα παίρνουν και εξαφανίζονται, όπως έκανε η CEO της εταιρείας κρυπτονομισμάτων OneCoin, Ρούγια Ιγκνάτοβα, η οποία έπεισε περίπου 3 εκατομμύρια υψηλότατου επιπέδου επενδυτές (επιχειρηματίες, μέλη βασιλικών οικογενειών κ.λπ.) από περισσότερες από 100 χώρες να επενδύσουν ποσά αρκετών δισεκατομμυρίων δολαρίων στο νέο της κρυπτονόμισμα. Με δεδομένο όμως ότι νόμισμα δεν υπήρχε, η Ιγκνάτοβα μετέτρεψε τα ποσά σε bitcoin και εξαφανίστηκε. Σήμερα καταζητείται από το FBI. Σε αυτά προσθέστε και το απλούστερο. Την επίθεση χάκερ στον υπολογιστή ή στο κινητό του θύματος (ή σε κάποια βάση δεδομένων) και την κλοπή των αποθηκευμένων κρυπτονομισμάτων του…
Στην Ελλάδα, όπου σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Κέντρου Κυβερνοασφάλειας οι επιθέσεις ransomware έχουν κοστίσει «εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ», τα κρυπτονομίσματα συνήθως χρησιμοποιούνται για να πληρωθούν «λύτρα» σε χάκερ που εκβιάζουν επιχειρήσεις ή ιδιώτες. Στην πρώτη περίπτωση, χάκερ κλειδώνουν τα υπολογιστικά συστήματα εταιρειών (όπως έκαναν σε μεγάλο όμιλο τροφίμων, ο οποίος αναγκάστηκε να πληρώσει 75.000 ευρώ σε κρυπτονόμισμα για να καταφέρει να εκδώσει τιμολόγια), ενώ σε ιδιώτες αποσπούν προσωπικά στοιχεία και εκβιάζουν με διασυρμό το θύμα. Περιπτώσεις υπάρχουν αρκετές, αλλά λίγες βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Οπως αυτή της ηλεκτρονικής απάτης με απόσπαση κρυπτονομισμάτων αξίας 445.000 ευρώ από Ελληνα ιδιοκτήτη εταιρείας διαχείρισης ακινήτων, ή επιχειρηματία από την Πάτρα, ο οποίος έδωσε σε υποτιθέμενη επενδυτική 70.000 ευρώ για να τοποθετήσει σε cryptos και πολύ απλά τα έχασε.
Πηγή: newmoney.gr
